قسمت پنجم: آغاز حرکتی عظیم
آیت اللّه شیرازی (میرزا حسن مجتهد شیرازی الاصل، سامرایی المسکن و نجفی المدفن) که مرجعیت مطلق شیعه را دارا بودند، در جریان کلیه حوادث قرار گرفته و وظیفه سنگینی در خود احساس کردند.
ایشان ابتدا دو تلگراف و نامه به ناصرالدین شاه، با ذکر خطرات و مفاسد امتیاز دهی به بیگانگان از جمله امتیاز تنباکو، خواستار رفع این امتیاز شدند.
امّا پس از عملی نشدن این خواسته، در حالی که اعتراض زیادی از سوی مردم و علماء در شهرهای ایران درباره قرارداد تنباکو (به‌ویژه در شهرهای تهران، شیراز، اصفهان، تبریز) شکل گرفته بود؛ ایشان حکم تاریخیِ تحریم استعمال تنباکو را صادر فرمودند:
«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بأیّ نحو کان، در حکم محاربۀ با امام زمان صلوات اللّه و سلامه علیه است.
حرره الأقل، محمد حسن الحسینی».
این حکم در تاریخ اوّل جمادی الاوّل ۱۳۰۹ هـ ق منتشر و ظرف مدت کوتاهی در همه نقاط ایران نشر یافت.
در پی انتشار حکم تحریم، مردم بی درنگ دست به کار شدند، قلیان‌ها را شکستند و مواد را در میادین آتش زدند.
تبعیت گسترده مردم از حکم به گونه‌ای بود که حتی زنان حرمسرا (حتی گفته‌اند: در حرمسرای ناصرالدین شاه قلیان و چپق پیدا نمی‌شد.) و افراد لااُبالی نیز، از استعمال توتون و تنباکو خودداری کردند.
منابع:
۱. تاریخ تحولات سیاسی ایران، موسی نجفی/موسی فقیه حقانی
۲. تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج۱، سید جلال الدین مدنی
----------------------------------------------------------------
مشاهده دیگر مطالب مرتبط:
از سامراء تا تهران؛ ویژگی های نهضت تنباکو
از سامراء تا تهران؛ قرارداد رِژی لغو می‌شود
