شبهه آفرینی نسبت به قرآن:
یکی از جریاناتی که در طول تاریخ اسلام در مقابله با این دین جاودانه و کتاب آسمانی آن وجود داشته است، شبهه آفرینی معاندان در جهت سست کردن اعتقادات مسلمانان بوده است.
ازجمله دشمنی‌های این جریان، تناقض تراشی برای آیات قرآن کریم به انگیزه تقدس زدایی از این معجزه جاودان پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله می‌باشد. غافل از اینکه خداوند حافظ و نگهبان آن است. « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ » 1
قرآن کریم دربردارنده آیات محکم، متشابه، ناسخ و منسوخ بوده و آیات آن علاوه بر معانی ظاهری دارای معانی باطنی نیز هست که تفسیر و تأویل آن‌ها را جز خدا و راسخان در علم که رسول خدا و اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند نمی‌دانند.
خداوند در قرآن کریم بابیان انواع آیات قرآن کریم، خصومت و توطئه مخالفان قرآن را مطرح کرده و مفسرین واقعی قرآن را معرفی می‌کند:
«هُوَ الَّذي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ» 2
او كسى است كه اين كتاب (آسمانى) را بر تو نازل كرد، كه قسمتى از آن، آيات «محكم» [صريح و روشن] است كه اساس اين كتاب مىباشد (و هرگونه پيچيدگى در آيات ديگر، با مراجعه به این‌ها، برطرف مىگردد.) و قسمتى از آن، «متشابه» است [آياتى كه به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات ديگر، در نگاه اول، احتمالات مختلفى در آن مىرود ولى با توجه به آيات محكم، تفسير آن‌ها آشكار مىگردد.] اما آن‌ها كه در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهات‌اند، تا فتنهانگيزى كنند (و مردم را گمراه سازند) و تفسير (نادرستى) براى آن مىطلبند درحالی‌که تفسير آن‌ها را، جز خدا و راسخان در علم، نمىدانند. (آن‌ها كه به دنبال فهم و دركِ اسرارِ همه آيات قرآن در پرتو علم و دانش الهى) مىگويند: «ما به همه آن ايمان آورديم همه از طرف پروردگارِ ماست.» و جز صاحبان عقل، متذكر نمىشوند (و اين حقيقت را درك نمىكنند) 3.
با غفلت از این مهم است که انسان دچار لغرش می‌شود و چه‌بسا از پیش خود تناقضاتی نیز به کتاب عزیز مطرح کند.
رسول خدا و ائمه علیهم‌السلام با درک عمیق این جریان درصدد هدایت گمراهان برآمدند و شبهات را از ساحت مقدس این کتاب آسمانی زدودند.
پاسخ امام حسن عسکری علیه‌السلام به شبهه‌ی تناقض آیات قرآن:
ازجمله حضرت امام حسن عسکری علیه‌السلام که یکی از مبارزات و تلاش‌های علمی آن حضرت، مقابله با جریانات این‌چنینی و پاسخگویی به شبهات معاندان بود.
در ادامه مقاله به بیان یکی از این مبارزات علمی ایشان در جهت زدودن غبار جهل و دفع شبهه‌ی تناقض آیات می‌پردازیم.
ابوالقاسم كوفى در كتاب تبديل مىنويسد: اسحاق كندى كه از فيلسوفهاى زمان خود بود شروع كرد به نوشتن كتابى به نام تناقض القرآن. مدت‌ها مشغول نوشتن آن بود. تنها، بىآنكه كسى را متوجه نمايد. به اين كار اشتغال داشت.
يكى از شاگردان او خدمت امام حسن عسكرى علیه‌السلام رسيد.
حضرت امام حسن عسكرى به او فرمودند: يك مرد رشیدی ميان شما وجود ندارد تا استادتان کندی را از مشغول شدن به تناقض تراشی برای قرآن بازدارد؟
شاگرد اسحاق کندی جواب داد: ما از شاگردان اين مرد هستيم چطور مىتوانيم در اين مورد يا كار ديگرى بر او اعتراض نمائيم ؟!
امام علیه‌السلام فرمودند: مىتوانى آنچه به تو مىآموزم به او برسانى؟
جواب داد آرى.
حضرت فرمودند:
صِرْ إِلَيْهِ وَ تَلَطَّفْ فِي مُؤَانَسَتِهِ وَ مَعُونَتِهِ عَلَى مَا هُوَ بِسَبِيلِهِ فَإِذَا وَقَعَتِ الْأُنْسَةُ فِي ذَلِكَ فَقُلْ قَدْ حَضَرَتْنِي مَسْأَلَةٌ أَسْأَلُكَ عَنْهَا فَإِنَّهُ يَسْتَدْعِي ذَلِكَ مِنْكَ فَقُلْ لَهُ إِنْ أَتَاكَ هَذَا الْمُتَكَلِّمُ بِهَذَا الْقُرْآنِ هَلْ يَجُوزُ أَنْ يَكُونَ مُرَادُهُ بِمَا تَكَلَّمَ مِنْهُ غَيْرَ الْمَعَانِي الَّتِي قَدْ ظَنَنْتَهَا أَنَّكَ ذَهَبْتَ إِلَيْهَا فَإِنَّهُ سَيَقُولُ لَكَ إِنَّهُ مِنَ الْجَائِزِ لِأَنَّهُ رَجُلٌ يَفْهَمُ إِذَا سَمِعَ فَإِذَا أَوْجَبَ ذَلِكَ فَقُلْ لَهُ فَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ قَدْ أَرَادَ غَيْرَ الَّذِي ذَهَبْتَ أَنْتَ إِلَيْهِ فَيَكُونُ وَاضِعاً لِغَيْرِ مَعَانِيهِ.
مىروى پيش او خيلى به او محبت مىكنى و در كارى كه اشتغال دارد به او كمك خواهى كرد. وقتى بتو انس گرفت و با او نزديك شدى، می گوئی يك سؤال برايم پیش‌آمده اگر اجازه مىدهى بپرسم؟ او خواهد گفت سؤالت را بكن.
به او بگو اگر متکلم قرآن پيش تو بيايد و بگويد منظورم از اين سخن غير آن چيزى است كه تو گمان كرده اى (و با خود خيال مىكنى متناقض است). او در جواب تو خواهد گفت ممكن است زيرا مرد فهميده اى است وقتى بشنود مىپذيرد.
وقتى اين كار را كردى بگو شايد متکلم قرآن غير آنچه تو خيال كردهاى از سخن خود اراده کرده باشد؛ در اين صورت تو كلام او را در غير معنى مراد متكلم معنى كردهاى.
شاگرد پيش استاد كندى رفت و خيلى به او محبت نمود تا بالاخره اين سؤال را كرد. مرد كندى گفت باز حرف خود را برايم تكرار كن. براى مرتبه دوم گفت. استاد كندى به فكر فرورفت و فهميد چنين چيزى هم محتمل و هم جايز است.
سپس به شاگرد گفت: اين سخن را چه كسي به تو ياد داده است؟
شاگرد گفت: به دلم افتاد، و از تو پرسيدم.
استاد گفت: اين كلام، بسيار بلندپايه است، كه از مانند تو بعيد است سرزند، تو هنوز به چنين مقام عالي علمي نرسيده‌اي.
شاگرد گفت: اين سخن را از ابو محمد (امام حسن عسكري علیه‌السلام) شنيده‌ام.
استاد گفت: اينك حقيقت را گفتي، و چنين مسائلي جز از اين خاندان شنيده نمي‌شود.
آنگاه استاد، درخواست آتش كرد، و تمام آنچه را درباره تناقض گوئي قرآن تأليف كرده بود سوزانيد و نابود كرد. 4
پاورقی:
1.سوره حجر آیه 9
2.سوره آل‌عمران آیه 7
3.ترجمه و توضیح آیت‌الله مکارم شیرازی
4.مناقب آل أبي طالب علیهم‌السلام لابن شهرآشوب ؛ ج4 ؛ ص424
===============================================================================
برای مشاهده ی مطلب مرتبط
آیات متشابه قرآن
