مقدمه
سیاست از ریشۀ «سَوَسَ» گرفته شده است؛ وقتی می‌گویند: «أسَاسَ إسَاسةً» یا «أسَاسَهُ الناسُ»، یعنی مردم او را به ریاست خود برگزیدند. «سائس» به کسی گفته می‌شود که به کاری اقدام کند و به خوبی عهده‌دار آن شود؛ مثلاً تعبیرِ «ساسَ سیاسَةَ (سوسَ) القوم» یعنی امور آن قوم را عهده‌دار شد. در لسان العرب «سَوَسَ» به معنای ریاست و تدبیر است و زمانی که کسی را به ریاست برسانند می‌گویند: «أسَاسوهُ».[1]
اگر در زبان فارسی نیز این واژه را بخواهیم در لغت‌نامۀ دهخدا پیگیری کنیم, معانی متعدّدی چون: پاس‌داشتن ملک، نگاه‌داشتن، حفاظت، نگاه‌داری، حراست، حکم راندن بر رعیت، رعیت‌داری، ریاست و داوری را می‌توانیم ببینیم. بنابراین در مفهوم لغوی سیاست، یک نوع تدبیر همراه با سرپرستی و عهده‌داری و حفاظت وجود دارد.[2]
از آن جایی که این واژه، در دوران جدید، در علوم سیاسی و در کتاب‌های این رشته بیشتر مورد توجه اندیشمندان ِعلمِ سیاست و صاحبان اصطلاح قرار گرفته، معنایِ اصطلاحیِ واژۀ سیاست را در کتابِ مبانی سیاست از آقای «عبد الحمید ابو الحمد» مورد توجه قرار می‌دهیم:
سیاست علمی است که همه شکل‌های رابطه‌های قدرت ـ در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون ـ و جهت و چگونگی اعمال این قدرت را می‌نمایاند.[3]
در تعبیر دیگر ایشان از قول هارُولد لاسول[4] نقل می‌کند:
سیاست علمی است که به ما می‌آموزد چه کسی می‌برد، چه می‌برد، کجا می‌برد، چگونه می‌برد، چرا می‌برد؟[5]
و در تعریفی دیگر، سه تن از استادان آمریکایی این‌طور نوشتهاند:
علم سیاست را می‌توان به عنوان علم دولت یا به عنوان رشته‌ای از علوم اجتماعی که مربوط به تئوری، سازمان‌ها، حکومت و اعمال دولت است، تعریف نمود.[6]
البته با توجه به تعبیری که خود آقای «ابو الحمد» از سیاست دارد, هر کدام از این تعریف‌ها به وجهی از وجوه علم سیاست میپردازد.[7]
نتیجه
از مجموعِ این تعاریف می‌توانیم این گونه نتیجه بگیریم که اصطلاح سیاست, به معنای علمی است که به وسیلۀ آن، قدرتِ تدبیر و ادارۀ جامعه را دارا میشویم و موضوع سیاست هم معمولاً شامل موضوعاتی می‌شود که مربوط به رابطۀ دولت با مردم، دولت با دولت‌های دیگر و مردم با دولت است.
کیدواژه: قرآن، سیاست، تدبیر، جامعه.
-------------------------------------------------------
پینوشتها:
1. لسان العرب، محمد بن مکرم (ابن منظور)، ج۶، ص 108.
2. لغت‌نامه دهخدا، علی اکبر دهخدا، ج 38، حرف س، واژه سیاست.
3. مبانی سیاست، عبد الحمید ابو الحمد، ص 33.
4. Harold lasswell
5. مبانی سیاست، عبد الحمید ابو الحمد، ص 33.
6. همان.
7. همان.
----------------------------------------
برای مطالعه ی مطلب مرتبط
کیفیت پرداختن قرآن و روایات به مفهوم سیاست
