توجه دائم به این نکته که انسان روزی با مرگ از این دنیا رحل اقامت بر بسته و راهی عالم دیگر می شود در حالی که تمامی دارایی های خود را در همین دنیا بر جای می گذارد ، این توجه به خودی خود موجب می شود قلب آدمی از بند تعلقات دنیایی رها شود و هیچ دست آویزی برای شیطان و نفس شیطانی در وجود او باقی نماند .
این جاست که خدای متعال در قرآن کریم الگوهای سعادتمندی را برای بشر معرفی کرده و عامل سعدتمندی ایشان را همین یاد مرگ معرفی می نماید ، فرمود :
﴿وَ اُذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ أُولِي اَلْأَيْدِي وَ اَلْأَبْصارِ*إِنّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِكْرَى اَلدّارِ*وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ اَلْمُصْطَفَيْنَ اَلْأَخْيارِ﴾(سوره ص ، آیه 45-47) به خاطر بیاور بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب را، صاحبان دستها (ی نیرومند) و چشمها (ی بینا)!ما آنها را با خلوص ویژه‌ای خالص کردیم، و آن یادآوری سرای آخرت بود!و آنها نزد ما از برگزیدگان و نیکانند!
علت این که ایشان برگزیدگان خدای متعال شدند مخلَص بودن ایشان بود ،یعنی در مملکت وجود ایشان هیچ چیز جز توجه و یاد خدای متعال وجود نداشت به همین دلیل به بالاترین مراتب توحیدی رسیده بودند و دلیل این خالص شدن نیز یاد سرای آخرت بود ، یاد معاد !
از همین رو است که ائمه اطهار در تعالیم خود به شاگردانشان تاکید ویژه ای به حضور در قبرستان و توجه به معاد می نموده اند و اساتید اخلاق و عرفان نیز همین توصیه را به شاگردان خود می نمودند و چه احوالات و امور عجیبه ای از این دستور العمل برای اهلش دست داده است که در شرح احوالات ایشان بیان شده است ، که همگی آن حالات بخاطر انصراف از عالم طبیعت و توجه به عالم آخرت بوده است .
وقتی انسان به این نکته توجه نمود که روزی از دنیا خواهد رفت و تمام دارایی هایی که در اختیار اوست امانتی از سوی خدای متعال است ، انفاق و خرج کردن آن اموال و دارایی ها در راهی که خدای متعال مشخص نموده است برای او راحت خواهد شد، امام صادق علیه السلام در حدیث عنوان بصری در ضمن بیان حقیقت عبودیت فرمود :
«حَقِيقَةُ الْعُبُودِيَّة ... أَنْ لَا يَرَى الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِيمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ مِلْكاً لِأَنَّ الْعَبِيدَ لَا يَكُونُ لَهُمْ مِلْكٌ يَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ يَضَعُونَهُ حَيْثُ أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ... فَإِذَا لَمْ يَرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِيمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِلْكاً هَانَ عَلَيْهِ الْإِنْفَاقُ فِيمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ يُنْفِقَ فِيهِ »(بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج1، ص: 225)حقيقت بندگى اين است كه بنده در آنچه خداوند به او عطا فرموده است براى خود مالكيتى در نظر نگيرد ؛ زيرا بندگان [واقعى خدا ]مالك چيزى نيستند، مال را متعلّق به خدا مى دانند و آن را هر جا كه خداوند عزّ و جلّ فرمان داده است به مصرف مى رسانند ، پس هنگامى كه بنده ، آنچه را خداى متعال به او سپرده ، دارايىِ خود نداند، خرج كردن در مواردى كه خداى متعال فرمان داده ، بر او آسان خواهد شد.
و همین تعامل الهی با دنیا و دارایی های آن موجب ریشه کن شدن صفت رذیله بخل می شود - که یکی از اصلی ترین دست آویزهای شیطان برای گمراهی است - و شرایط برای تعالی معنوی انسان فراهم می شود که خدای متعال فرمود :
﴿مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ ﴾(سوره حشر ، آیه 9 ) کسانی که از بخل و حرص نفس خویش باز داشته شده‌اند رستگارانند!
اما اگر انسان این چنین عمل نکرد و ریشه محبت های غیر الهی را از دل خود نزدود و دل بسته دنیا و مظاهر فانی او شد ، همین محبت دنیا دست آویزی برای نفس شیطانی و ابلیس خواهد بود که با آن آدمی را به تمامی اعمال ناشایست مجبور خواهد نمود ، به همین دلیل در حدیثی وارد شده که :
«سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ مَا مِنْ عَمَلٍ بَعْدَ مَعْرِفَةِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ مَعْرِفَةِ رَسُولِهِ ص أَفْضَلَ مِنْ بُغْضِ الدُّنْيَا وَ إِنَّ لِذَلِكَ لَشُعَباً كَثِيرَة وَ لِلْمَعَاصِي شُعَباً فَأَوَّلُ مَا عُصِيَ اللَّهُ بِهِ الْكِبْرُ وَ هِيَ مَعْصِيَةُ إِبْلِيسَ حِينَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرِينَ وَ الْحِرْصُ وَ هِيَ مَعْصِيَةُ آدَمَ وَ حَوَّاء حِينَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمَا- فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِينَ فَأَخَذَا مَا لَا حَاجَةَ بِهِمَا إِلَيْهِ فَدَخَلَ ذَلِكَ عَلَى ذُرِّيَّتِهِمَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ ذَلِكَ أَنَّ أَكْثَرَ مَا يَطْلُبُ ابْنُ آدَمَ مَا لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَيْهِ ثُمَّ الْحَسَدُ وَ هِيَ مَعْصِيَةُ ابْنِ آدَمَ حَيْثُ حَسَدَ أَخَاهُ فَقَتَلَهُ فَتَشَعَّبَ مِنْ ذَلِكَ حُبُّ النِّسَاءِ وَ حُبُّ الدُّنْيَا وَ حُبُّ الرِّئَاسَةِ وَ حُبُّ الرَّاحَةِ وَ حُبُّ الْكَلَامِ وَ حُبُّ الْعُلُوِّ وَ الثَّرْوَةِ فَصِرْنَ سَبْعَ خِصَالٍ فَاجْتَمَعْنَ كُلُّهُنَّ فِي حُبِّ الدُّنْيَا فَقَالَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْعُلَمَاءُ بَعْدَ مَعْرِفَةِ ذَلِكَ حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِ خَطِيئَةٍ وَ الدُّنْيَا دُنْيَاءَانِ دُنْيَا بَلَاغٌ وَ دُنْيَا مَلْعُونَةٌ.» (الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 131) از امام على بن الحسين عليهما السلام پرسيدند، كدام عمل نزد خداى عز و جل بهتر است؟ فرمود:هيچ عملى بعد از معرفت خداى جل و عز و رسولش بهتر از بغض دنيا نيست، و براى آن شعبه هاى بسياري است و براى گناهان (نافرمانيهاى خدا) نیز شعبه هاى بسياري است:نخستين نافرمانى كه خدا را نمودند تكبر بود و آن نافرمانى شيطان بود، زمانى كه سر پيچى و گردن فرازى كرد و از كافران گشت. و ديگر حرص است كه نافرمانى آدم و حوا بود، زمانى كه خداى عز و جل به آنها فرمود: «از هر چه خواهيد بخوريد ولى به اين درخت نزديك مشويد كه از ستمكاران خواهید بود ، پس آدم و حوا چيزى را گرفتند كه بدان احتياج نداشتند، و اين خصلت تا روز قيامت در ذريه آنها رخنه كرد، از اين رو بيشتر آنچه را آدمي زاد مي طلبد بدان احتياج ندارد.و ديگر حسد است كه نافرمانى پسر آدم (قابيل) بود، زمانى كه به برادرش (هابيل) حسد برد و او را كشت، و از اين نافرمانيها دوستى زنان و دوستى دنيا و دوستى رياست و دوستى استراحت و دوستى سخن گفتن و دوستى سرورى و ثروت منشعب گشت، و اينها هفت خصلت است كه همگى در دوستى دنيا گرد آمده اند، از اين رو پيغمبران و دانشمندان بعد از شناختن اين مطلب گفتند: دوستى دنيا رأس هر خطا و گناه است و دنيا دو گونه است: دنياى رساننده و دنياى ملعون (يعنى دنيائى كه انسان را بطاعت و قرب خدا مي رساند بقدر كفاف است كه آن ممدوح و پسنديده است و دنيائى كه بيش از مقدار كفاف و زيادتر از احتياج است كه آن مايه لعنت و دورى از رحمت خداست).
