اعجازٕ سرمدی (قسمت سوم)
نبودٕ اختلاف در قرآن
مقدمه
در پست های قبلي، دو وجه از وجوه اعجاز قرآن یعنی فصاحت و بلاغت و امّی بودن آورنده ی آن را بررسی نمودیم. در این پست، آخرین وجه از وجوه قرآن را بررسی کرده و مبحث وجوه اعجاز قرآن کریم را به پایان می بريم.
یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن کریم پیراستگی از اختلاف و تناقض است. خدای متعال در آیه ۸۲ سوره مبارکه نسا می فرماید: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا» معنی (آیا به قرآن [عمیقاً] نمی اندیشند؟ چنانچه از سوی غیر خدا بود، همانا در آن اختلاف و ناهمگونی بسیاری می یافتند)
بر اساس این آیه شریفه، عدم وجود اختلاف در کتابی با ویژگی‌هایی که احتمال وجود اختلاف در آن، با توجه به در گذر زمان بودن نزول آن، وجود داشت، کاشف از الهی بودن آن است. پرسش مهم در اینجا آن است که چه ویژگی اي درقرآن وجود دارد که عدم وجود اختلاف، کاشف از الهی بودن آن است.
به چه دلیل در صورتی که انسان بخواهد چنین کتابی را تهیه کند در آن اختلاف خواهد بود? اگر بخواهیم اعجاز قران در هماهنگی و عدم اختلاف را به صورت منطقی بررسی کنيم، به صورت سه مقدمه زير می تواند بیان شود.
الف) آیات قرآن از جهت محتوا و نیز سطح بلاغت، از هماهنگی کامل برخوردار است. (متخصصان بر این امر صحه گذاشته اند.)
ب)ملازمه و ارتباط مستحکمی بین بشری بودن قرآن و راه یافتن اختلاف و ناهماهنگی فراوان در آن وجود دارد. نتیجه: با تدبر در آیات قرآن می‌توان این ملازمه و هماهنگی را دریافت کرد.
بیان ملازمه: راه های مختلفی برای اثبات هماهنگی در محتوای آیات قرآن وجود دارد ولی قرآن یک راه میانبر را به ما نشان می‌دهد و به جای تاکید بر یافتن هماهنگی برای اعجاز بر عدم وجود اختلاف در آن تکیه می‌کند. به این صورت که بشری بودن قرآن مستلزم یافتن ناهماهنگی فراوان در آن است ،به این معنا که اگر کتابی با این ویژگی‌ها محصول فکر بشر باشد، ناگزیر اختلاف های فراوانی در آن مشاهده خواهد شد. بنابراین باید شرایط و عوامل زمینه‌ساز اختلاف در دو طرف منازعه یعنی بشری بودن و شیوه نزول قرآن را بررسی کنیم. بشری بودن و ویژگی های اثر بشری
از آنجایی که انسان خود یکی از اجزای عالم ماده و طبیعت است و مانند بقیه ي موجودات عالم، محکوم به تحول و تکامل است، نمی‌تواند در تمام شئون عالم را کامل تصور کرده و قوانین و علوم و معارف و احکام و مواعظ و امثال و داستانهای در خصوص کوچکترین و بزرگترین زندگی بشری به دنیا عرضه کند به طوری که با تحول و تکامل بشر متحول نشود و دچار اختلاف و ناهماهنگی نشود.
در یک جمله، تکامل تدریجی، خطاپذیری و تأثیرپذیری، تفاوت استعدادها و محدودیت های انسان از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر انسان است و همین امر سبب پیدایش تفاوت و ناهماهنگی آثار انسان ساخته ، از جمله آثار فکری و معرفتی او می‌شود.
ویژگی قرآن و احتمال وجود اختلاف
ویژگی های قرآن، شرایط و مدت زمان نزول و برخی ویژگی‌های دیگر آن مثل تدریجی نازل شدن به گونه ای است که با عوامل اختلاف آفرین در آثار انسانی تطابق دارد. قرآن در ۲۳ سال بر پیامبر نازل شده است، پس باید آثار تکامل تدریجی در صورت بشری بودن قرآن مشاهده شود.
و همچنین از سوی دیگر پیامبر در این ۲۳ سال، در شرایط و اوضاع و احوال فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بسیار گوناگون و تحولات بسیار ناهمگونی قرار داشت.
نتیجه توجه به همه اینها، در کنار جامعیت و هماهنگی قرآن، اثبات می کند که نوشتن چنین کتابی در چنان شرایطی، به دست یک انسان، ملازم با پدید آمدن اختلاف های بسیار در آن کتاب خواهد بود، در حالی که این اختلاف و ناهماهنگی در قرآن به چشم نمی خورد و اگر ناهماهنگی هایی هم احیانا به چشم بخورد، با تامل و دقت در بیان و محتوای آیات برطرف خواهد شد.
