غدیر از منظر عقل و قرآن - چه کسی جانشین پیغمبر را انتخاب می کند؟
در این مقاله از سری مطالب غدیر از منظر عقل و قرآن، کوشش کرده ایم تا به وسیله آیات و استفاده از عقل دریابیم که چه کسی جانشین پیغمبر را انتتخاب می کند؟
دلایل قرآنی وجود نصب امام
⫸ مقدمه
اکنون که متوجه شدیم جایگاه امام همانند جایگاه نبی است(در مطلب «غدیر از منظر عقل - چرا به امام نیاز داریم؟» اشاره شد)، فقط یک پرسش حقیقت را برای تشنگان راه حق روشن می کند؛ چه کسی جانشین پیغمبر را انتخاب می کند؟ اگر امام را مردم بتوانند اختیار کنند باید که مردم، نبی را نیز خودشان بتوانند انتخاب کنند و این مطلب به اتفاق نظر همه علماء باطل است. از آن طرف می بینیم بسیاری از صاحبان تدبیر و اندیشه کسی را برای حکمرانی تعیین مینمایند و در مدت کوتاهی معلوم می شود که خطا کرده اند و او را تغییر میدهند. پس چگونه میشود که فردی لایق و سزاوار به رهبری را از میان مردم پیدا کرد؟ همچنین که عصمت در آن (امام) شرط است (چنانچه در مقالات مربوطه به آن اشاره شده).
هیچ کسی به غیر از حق تعالی بر انتخاب آن فرد اطلاع نداشته و ندارد و نخواهد داشت و ادله عقلیه در این باب بسیار است و این مقاله گنجایش ذکر آنها را ندارد.
اما چند آیه ای که بر انتخاب امام از طرف خداوند دلالت می کند را بطور مختصر ذکر می کنیم :
⫸ آیه اول - «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی» (3/ سوره مائده):
یعنی «امروز کامل گردانیدم برای شما دین شما را و بر شما نعمت خود را تمام گردانیدم». شک نیست در آنکه امام از بزرگترین ارکان دین است و هیچ نعمتی برای صلاح دین و دنیای امت، بالاتر از امام نیست؛ پس باید که خداوند متعال کسی را به امامت منصوب کرده باشد. با آنکه احادیث رسیده شده از طرق شیعیان و اهل سنت این مطلب را بیان می کند که آیه شریفه بعد از از نصب امیر المؤمنین (علیه السّلام) در غدیر خم نازل شد.
⫸ آیه دوم - «وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلی رَجُلٍ مِنَ الْقَرْیَتَیْنِ عَظِیمٍ أَ هُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّکَ نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَ» (32/ سوره زخرف):
مفسران شیعه و سنی گفته اند که کفار قریش میگفتند که چرا این قرآن به آن دو مرد بزرگ از اهل مکه و طائف (مانند ولید بن مغیره که در مکه بود و عروه بن مسعود که در طائف بود، درحالیکه آن دو اموال بسیاری دارند) فرستاده نشد، حق تعالی در رد قول باطل ایشان فرمود: که آیا آنها رحمت پروردگارت را قسمت میکنند (یعنی پیغمبری تو را به هر کس بخواهند می دهند)؟ ما هستیم که معیشت آنان را در زندگانی دنیا تقسیم کردیم و مقام بعضی را از بعض دیگر بلندتر کردیم تا آنکه به یکدیگر محتاج باشند و بعضی از ایشان بعضی را به کارهای خود بگمارند و به این سبب احوال عالم منظم گردد و حال آنکه رحمت پروردگار تو از آنچه ایشان جمع میکنند از اموال دنیا، بهتر است.
منظور اینکه ما تقسیم اموال و زخارف دنیا (که نزد ما قدرو منزلت ندارد) را به آنها واگذار نمی کنیم بلکه خود تقسیم می کنیم پس چگونه مسئله نبوت به این رفعت شأن را به اختیار آنان بگذاریم. هرگاه فهمیدی که مرتبه امامت نیز مانند درجه نبوت است و بعد از نبوت هیچ رحمت و نعمتی به امامت نمیرسد، پس باید که منصوب کردن فردی بعنوان امام را نیز خود خداوند انجام دهد. و این مطلب بسیار واضح است البته اگر گرد و غبار تعصب مانع دیدن حقایق نشود.
⫸ آیه سوم - «وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ یَخْتارُ ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ سُبْحانَ اللهِ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُون» (68/ سوره قصص).
و پروردگارت آنچه را بخواهد می آفریند و (آنچه را بخواهد) بر می گزیند، برای آنان (در برابر اراده او در قلمرو تکوین و تشریع) اختیاری نیست؛ منزه است خدا و برتر است از آنچه برای او شریک می گیرند، و دلالت این آیه نیز معلوم است بدین گونه که خداوند متعال است که تمام امور در دین و دنیا را برمی گزیند و مفسران عامه روایت کرده اند که این آیه بر رد کسانی نازل شده که گفته اند: چرا خداوند متعال، پیغمبری را به دیگری نداد.
⫸ آیه چهارم - «أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم» (59/ نساء)
یعنی اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول را و آنها که صاحبان امرند از شما. چنانکه اطاعت خدا و رسول، عام است باید که اطاعت اولی الامر نیز عام باشد و معلوم است که حق تعالی امر نمی کند که مردم در همه امور، اطاعت هر حاکم و رئیسی را بکنند؛ پس باید که اولی الامر نیز مثل رسول باشد در آنکه غلط و خطا و دروغ و گناه و سهو از او صادر نشود و الا اینگونه می شود که حق تعالی مردم را امر کرده به چیزی که از آن نهی کرده است.
چنین کسی امام است که خداوند او را نصب کرده است و معصوم است و به اتفاق نظر، غیر از امامان دوازده گانه (صلوات الله علیهم اجمعین) صاحب این مرتبه نیستند.
دلیل دیگر، اینکه آیات بسیاری وجود دارد که خدا همه چیز را در قرآن مجید بیان فرموده است.
مثل «مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ»[آیه 38 سوره انعام] یعنی تقصیر نکردیم در کتاب از هیچ چیز، «وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا»[آیه 12 سوره اسراء] و هر چیزی را تفصیل داده ایم تفصیل دادنی، «وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ»[آیه 59 سوره انعام] و هیچ خشک و تری نیست مگر آنکه در کتاب ظاهرکننده هست. پس هرگاه حق تعالی در قرآن مجید همه چیز را بیان فرموده باشد، تعیین امام که اهم امور است را بیان نفرموده باشد؟!
