تاثیر باور به حضور خداوند در تعالی انسان در مسیر تربیت اخلاقی و برای رسیدن به مقامات عالیه انسانی یکی از دستورالعمل هایی که از سوی مربیان حقیقی بشر وارد شده است توجه به حضور خدای متعال و شاهد و ناظر دانستن آن ذات اقدس است.
خدای متعال در حدیث معراج به رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : « یَا أَحْمَدُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا مِنْ عَبْدٍ ضَمِنَ لِی بِأَرْبَعِ خِصَالٍ إِلَّا أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ یَطْوِی لِسَانَهُ فَلَا یَفْتَحُهُ إِلَّا بِمَا یَعْنِیهِ وَ یَحْفَظُ قَلْبَهُ مِنَ الْوَسْوَاسِ وَ یَحْفَظُ عِلْمِی وَ نَظَرِی إِلَیْهِ وَ یَکُونُ قُرَّةُ عَیْنَیْهِ الْجُوعَ » (إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج1، ص: 200) یا أحمد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم به عزت و جلال خودم قسم هر بنده اى که چهار خصلت را ضامن شود و مواظبت نماید او را (بدون حساب) داخل بهشت نمایم:
اول- سخن نگوید مگر در آنچه که فائده (دنیائى یا آخرتى) داشته باشد.
دوم- حفظ نماید قلب خود را از وسوسه.
سوم- بداند که من ناظر تمام اعمال و گفتار او هستم و این حالت را حفظ نماید.
چهارم- نور چشمش در گرسنگى باشد (بروزه گرفتن)
یکی از چهار دستور مذکور دستور حضور است، «یَحْفَظُ عِلْمِی وَ نَظَرِی إِلَیْهِ» بداند که من ناظر تمام اعمال و گفتار او هستم و این حالت را حفظ نماید .
در ارتباط با حضور خدای متعال برای انسان دو صورت متصور است:
صورت اول این است که انسان بداند و قلباً باور داشته باشد که خدای متعال حاضر و ناظر بوده و اعمال او را می بیند ، دست یافتن به این مقام ممکن بوده و سختی بسیاری ندارد .
صورت دوم آن است که انسان به مقامی برسد که نه فقط بداند بلکه حقیقتا و بدون هیچ حجابی حضور خدای متعال را مشاهده کند ، رسیدن به این مرحله از حضور امر دشواری بوده و جز افرادی خاص به آن راه نمی یابند . در مرحله اول هنگامی که باور به حضور پروردگار عالم به انسان دست داد عالم او تغییر می یابد و حیاتی جدید را تجربه می کند . از آیت الله بهجت رحمت الله علیه نقل شده که فرمودند : « احساس حضور خدا در همه حالات همه مشکلات را حل می کند » اگر به این مقام برسیم تمام سختی های ما به آسانی تبدیل شده و غصه ای نمی ماند مگر آن که به شادی تبدیل می شود .
خدای متعال اراده نمود تا با توجه به حضور حضرتش تمام سختی ها و مشکلاتمان به آسانی تبدیل شود به همین دلیل در جای جای قرآن کریم انسان را به حضور توجه می دهد، فرمود: ﴿ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اَللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴾ (سوره حدید، آیه 4) هر جا باشید او با شما است، و خداوند نسبت به آنچه انجام می‌دهید بیناست! او تمام اعمال ما را می بیند! ﴿نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ اَلْوَرِیدِ﴾ (سوره ق ، آیه 16) ما به او از رگ قلبش نزدیکتریم! از ما به ما نزدیکتر است ! ﴿إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ اَلدّاعِ إِذا دَعانِ﴾ (سوره بقرۀ ، آیه 186) هنگامی که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم! دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم! مداومت در توجه به این آیات ، باور به حضور خدای متعال را در انسان به وجود می آورد ، باید به این آیات بسیار توجه کرده و آن ها را بسیار با خود تکرار کنیم تا قلبمان حضور خدای متعال را باور کند.
حضرت موسی علیه السلام به خدای متعال عرض کرد « یَا رَبِ أَ بَعِیدٌ أَنْتَ مِنِّی فَأُنَادِیَکَ أَمْ قَرِیبٌ فَأُنَاجِیَکَ فَأَوْحَى اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِلَیْهِ أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی فَقَالَ مُوسَى یَا رَبِّ إِنِّی أَکُونُ فِی حَالٍ أُجِلُّکَ أَنْ أَذْکُرَکَ فِیهَا فَقَالَ یَا مُوسَى اذْکُرْنِی عَلَى کُلِّ حَالٍ.» (التوحید (للصدوق)، ص: 183) اى پروردگار من آیا تو از من دورى تا من تو را با صدای بلند نداء کنم یا در نزدیکى که با تو به آرامی نجوا گویم ؟ خداى جل جلاله وحى فرمود که من همنشین کسى هستم که مرا یاد کند ، موسى عرض کرد که اى پروردگار من (گاهی) در حالى می باشم که تو را از این بزرگتر می شمارم که در آن حال تو را یاد کنم فرمود که اى موسى مرا در هر حالتى یاد کن. خدای متعال فرمود من دور نیستم ! اگر مرا یاد کنید به شما توجه ویژه خواهم نمود و هم نشین شما خواهم بود . مجالست خدای متعال با انسان امر مادی اعتباری نیست بلکه توجه ای از جانب آن حضرت است که با آن حیات انسان تغییر کرده و تعالی می یابد .
