- تبیین ضرورت عقلی و دینی عزاداری و توسل به امام حسین (ع) (فلسفه عزاداری برای امام حسین )
آنچه در شرع ثابت شود مغایر عقل نیست وعقل سلیم تابع شرع ودین است ومنافاتی بین احکام شرع وعقل نبوده است ؛ چون اساس دین واحکام دین ویکی از منابع استخراج احکام شرعی عقل است و یکی از پایه های دستورات دین ، دست آورد های عقلی است ؛
پیشینه عزاداری وگریه
گريستن بر درگذشتگان و عزاداري براي آن امري برخاسته از احساسات وعواطف انسانی است که در نهاد هر انسانی وجود دارد. این شیوه در سیره و سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نیز دیده می‌شود.
1-گریه پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله سالها بعد از وفات مادرش آمنه و در کنار مزار او شاهد خوبی برای این بحث می‌باشد. بنابر نقل منابع شیعی و اهل سنت رسول خدا صلي الله عليه و آله سالها بعد از بعثت و همراه اصحاب خود به زیارت قبر مادر عزيز خود آمنه در ابواء رفت و در كنار قبر مادرش بسیار گريست، به گونه‌ای که همراهان حضرت نیز از شدت گریه پیامبر صلی الله علیه و آله به گریه افتادند.
2-پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از درگذشت حضرت ابوطالب، عموي با ايمان و حامي بزرگ خود که پدر امیرمومنان علی علیه السلام بود بسیار متاثر و عزادار شد و به این خاطر بسیار گریست. در همین سال یعنی دهم بعثت علاوه بر حضرت ابوطالب، همسر پیامبر یعنی حضرت خدیجه نيز از دنیا رفت که این دو مصیبت بر آن حضرت بسيار سنگین بود و آن سال را سال غم و اندوه (عام الحزن) نامید. به بیان امروزی آن حضرت آن سال را سال عزا و مصیبت دانست.
3-وقتی یکی از نوه‌های پیامبر اکرم صلي الله عليه و آله در خردسالی از دنیا رفت. رسول خدا صلي الله عليه و آله به همراه سعد بن عباده، معاذ بن جبل، ابي بن كعب، زيد بن ثابت و جمعي از ياران به منزل دختر عزادار وغم دیده خويش رفت، پيامبر صلي الله عليه و آله كودك را در بغل گرفت و به شدت گريست. به گونه‌ای که اشك از چشمان مبارك حضرت سرازير گشت؛ سعد با مشاهده گريه پيامبر صلي الله عليه و آله با تعجب پرسيد: چرا گريه مي‌كنيد؟ رسول خدا صلي الله عليه و آله در پاسخ فرمود: «ترحم بر اين كودك است كه خداوند در دل بندگان خود رحمت قرار مي‌دهد، و خداوند بندگان رحيم خود را مورد رحمت قرار مي‌دهد».
4-پس از جنگ احد وقتی رسول اكرم صلي الله عليه و آله وارد شهر مدينه شد، مشاهده کرد که زنان انصار در سوگ شهداي خود عزاداری کرده و گریه مي‌کنند. از هر خانهاى كه از اهل آن كسى شهید شده بود صداى نوحه و گريه شنيده می‌شد، اما از خانه عموى پیامبر یعنی حمزه هيچ صدائى شنيده نمی‌شد. (چون حمزه زن و فرزندی نداشت تا بر او گریه کنند) آن حضرت فرمود: از همه خانههايى كه كسى كشته شده صداى گريه مىآيد لكن حمزه چون كسى را ندارد براى او گريه و زارى نمي‌شود. وقتی خبر به زنان انصار رسید جمع شده و برای حمزه عزاداری کرده و گريستند. وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله شنید زنان انصار برای حضرت حمزه گریه و عزاداری کردند، در حق آنان دعا کرد.
5-همچنين پس از كشته شدن جعفر بن ابوطالب (برادر امام علی علیه السلام) در نبرد موته، پيامبر صلی الله علیه و آله به خانه او رفت و با حضور خويش تسلي دل خاندان او گرديد، آن حضرت به هنگام خروج سخت بی‌تاب شد و چنين فرمود: «سزاوار است بر مثل جعفر گريستن، پس گريه كنندگان بر همچون جعفر بگريند».یعقوبی مورخ در این باره می‌نویسد: رسول خدا صلی الله علیه و آله خود خبر شهادت جعفر بن ابی طالب را به خانواده‌اش داد و حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله بود و با خانواده جعفر بن ابی طالب شروع به گریه و عزاداری کرد. به گونه‌ای که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالي كه رداى خود را مىكشيد و بى‌‌اختيار اشك مىريخت بيرون رفت و مىگفت: زنان گريه كننده، بايد بر جعفر گريه كنند. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله به حضرت فاطمه سلام الله علیها گفت فاطمه جان براى خانواده جعفر خوراكى فراهم ساز كه آنها گرفتار و عزادار هستند. حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز سه روز براى آنان خوراك تهيه كرد و اين در ميان بنى هاشم معمول شد.
6- رسول خدا صلي الله عليه و آله در تشييع جنازه يكي از مسلمانان حضور داشت و زنان عزاداری و گریه می‌کردند. عمر بن خطاب صداي گريه زنان را شنيد برآشفت و آنان را از گريستن نهي كرد. اما پیامبر صلي الله عليه و آله به عمر فرمود: عمر كاري به آنان نداشته باش. آنان را به حال خود واگذار كه چشم‌ها اشكبار و دل‌ها مصیبت دیده و داغشان تازه است.
7- بنابر نقل منابع شیعی و سنی پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در عزای فرزندش ابراهیم گريه کرد و در برابر پرسش کسانی كه از علت گريه آن حضرت پرسیدند، فرمود: «چشم مى‌گرید و قلب مى‌سوزد و جز آنچه مورد رضایت خدا است نگوییم. اى ابراهیم! ما در فراق تو در اندوهیم». بنابر نقل تاریخ نگاران و سیره نویسان هنگامی كه ابراهیم در حال احتضار بود، پیامبر صلى الله علیه وآله وارد خانه شد و او را در دامن مادرش دید. او ر اگرفت و در دامان خود خواباند و فرمود: «اى ابراهیم! كارى از ما ساخته نیست، سپس اشك چشمان آن حضرت را فرا گرفت و فرمود: ما در فراق تو اندوهناكیم، چشم گریان است و قلب سوزان و آنچه خشم خدا را موجب شود بر زبان نرانیم و اگرنبود كه مرگ حق است و وعده ایست صادق و راهى است كه همه باید بروند، اندوه ما بر تو صد چندان از این بود».
8-در سیره ائمه اطهار علیهم السلام هم گریه و عزاداری دیده می‌شود. امیرمومنان على علیه السلام پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و در هنگام غسل دادن آن حضرت اشک می‌ریخت و عزا و اندوه خود را جاودانه می‌دانست. در هنگام دفن پیامبر صلی الله علیه و آله نیز امیرم0ومنان در سوگ آن حضرت عزادار بود و فرمود: همانا شکیبایى نیکوست جز در غم از دست دادن تو، و بى تابى مکروه است، جز در اندوه مرگ تو، مصیبت تو بزرگ است و مصیبتهاى پیش و پس از تو ناچیزند.
9-حضرت زهرا سلام الله علیها نیز پس از رحلت پدرش رسول خدا صلی الله علیه و آله عزادار شده و مىگریست و مىگفت: اى پدر، تو به پروردگارت نزدیک شدى و دعوتش را اجابت نمودى. پدر جان اینک، بهشت فردوس مأواى تو است.
10-طبق روايت معتبر اهل سنت بعد از شهادت و خاكسپاري امير مؤمنان عليه السلام، فرزند بزرگ آن حضرت، يعني امام حسن عليه السلام در ميان مردم و جمعيت عزادار و سوگوار كوفه حاضر شد و خطبه‌ای ايراد كرد. بر اساس این گزارش‌ها امام حسن مجتی علیه السلام با لباس مشكي و عمامه سياه به صورت افراد عزادار در ميان مردمی که به سوگ امام نشسته بودند ظاهر شد و ضمن خطبه‌ای به بیان فضائل بي‌نظير امیرمومنان علی علیه السلام پرداخت.
11-بي ترديد، يكي از سنّت‌هاي مهم در عزاداري ائمه اطهار را باید برای شهادت امام حسين عليه السلام دانست. حتی براساس نقل منابع پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله پیش از واقعه کربلا برای مصائب و چگونگی شهادت فرزندش امام حسین علیه السلام در مناسبت‌هاى گوناگون گریه کرده است.
12-امام سجّاد عليه السلام که خود در واقعه کربلا حاضر بود و شاهد شهادت مظلومانه پدر و یارانش بود از هر فرصتي براي زنده نگه داشتن خاطره عاشورا و ياد امام حسين عليه السلام و يارانش استفاده مي‌كرد و حتی هنگام نوشيدن آب به شدت مي‌گريست و به این وسیله برای شهید مظلوم کربلا عزاداری می‌کرد.
13-امام سجاد عليه السلام تا آخرين لحظات زندگي خود بر مصيبت پدرش گريه و عزاداری مي‌كرد. سایر ائمه اطهار علیهم السلام نیز علاوه بر ترغیب و تشویق برای گریه و اقامه عزای برای امام حسین علیه السلام خود نیز برای مصایب کربلا عزاداری می‌کردند.
گذشته از تمام موارد فوق برپایی عزاداري و گریه برای از دست رفتگان در روايات شيعه نیز دیده می‌شود. به چند مورد توجه نماید:
14-امام موسي بن جعفر عليه السلام فرمودند: «هرگاه مؤمني از دنيا برود، فرشتگان و جايگاهي كه در آنجا خدا را عبادت كرده و درهاي آسمان كه اعمال وي از آن بالا رفته است بر او مي‌گريند و شكافي در اسلام پديدار مي‌گردد كه چيزي نمي‌تواند آن را پر كند؛ چراكه مؤمنان همانند ديوار اطراف شهر و نگهبان اسلامند».
15-امام صادق عليه السلام فرمود: «هنگام ماتم و عزا، بانوان براي اشك ريختن نياز به شيون و زاري دارند، اما شايسته نيست سخنان بيهوده و باطل بگويند».
آثار ونتایج وفواید عزاداری برای امام حسین (ع)
در طول تاریخ وفرهنگ وتمدن اسلامی عملا ثابت شده است که چند عامل سبب تقویت دین اسلام و حفظ مکتب اهل بیت شده است که یکی از مهمترین عوامل عزاداری امام حسین (ع) بوده است ؛ این موضوع برای همه از جمله دشمنان مکتب اهل بیت واسلام روشن شده است ؛ لذا برای مخدوش کردن وتحریف این برنامه وطرحها چیده وانواع توطئه ها ساخته اند اما هیچ یک کار ساز نبوده است ؛ علت اصلی این مقاومت وپایداری مردمی بودن عزاداری برای امام حسین (ع) وعجین شدن این فرهنگ در بنیانهای اجتماعی درطول تاریخ بوده است.
1-اطاعت از توصیه وسیره اهل بیت (ع):
یکی از دلایل و حکمتهاتی عزاداری فرمانبرداری از سخن وفرمایشات پیامبر واهل بیت حتی قرآن کریم است که به نحو تلویحی به عزاداری وگریه ترغیب نموده است ؛ در احاديث معصومين ـ عليهم السلام ـ که در کتب روايي جمع آوري شده اند به عزاداري و اشک ريختن براي سرور و سالار شهيدان ابا عبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ اهميت بسيار بالايي داده شده است و ثواب بسيار زيادي را بر آن مترتب داشته اند، البته بايد دقت شود يکي از مصاديق عزاداري اشک ريختن است، منظور از عزاداري هر عملي است که ياد و خاطره حضرت را زنده نگه دارد حال روضه خواندن باشد، سينه زني باشد، سخنراني و... .
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: «هر که شعري بخواند در مرثيه حسين ـ عليه السلام ـ و خود بگريد و يک شخص ديگر را نيز بگرياند بهشت بر او واجب گردد».
امام رضا ـ عليه السلام ـ به يکي از ياران خود فرمودند: « اي پسر شبيب! اگر خواهي خدا را ملاقات کني و گناهي بر تو نباشد زيارت کن حسين ـ عليه السلام ـ را، اي پسر شبيب! اگر گريه کني بر حسين ـ عليه السلام ـ تا آب ديده تو بر روي تو جاري شود حق تعالي جميع گناهان صغيره و کبيره تو را بيامرزد، خواه اندک باشد، خواه بسيار»
لذا اين قبيل روايات در منابع روايي بسيار به چشم مي خورد،اين را نبايد فراموش کرد که منظور اهل بيت ـ عليهم السلام ـ خصوص اشک ريختن نبوده بلکه منظور زنده نگه داشتن ياد و خاطره حسين ـ عليه السلام ـ بوده است. شهيد بزرگوار مرتضي مطهري در اين باره مي فرمايد: «حسين بن علي ـ عليه السلام ـ به مردم درس غيرت داد، درس تحمل و بردباري داده، درس تحمل شدايد و سختي ها، اينها براي مردم مسلمان درس هاي بسيار بزرگي بود، پس اينکه مي گويند حسين بن علي ـ عليه السلام ـ چه کرد و چطور اسلام را زنده کرد، جوابش همين است که حسين بن علي ـ عليه السلام ـ روح تازه اي در اسلام دميد، خون ها را به جوش آورد. غيرت ها را تحريک کرد، عشق و ايده به مردم داد، حس استغنا در مردم به وجود آورد، درس صبر و تحمل و بردباري و مقاومت و ايستادگي در مقابل شدائد به مردم داد، ترس را ريخت. همان مردمي که تا آن مقدار مي ترسيدند تبديل به يک عده شجاع و دلاور شدند حسين بن علي يک سوژه بزرگ اجتماعي است. بعد از او هر کس قيام مي کرد با شعار يالثارات الحسين ـ عليه السلام ـ قيام مي کرد، امروز هم يک سوژه بزرگ اجتماعي است، سوژه امر به معروف و نهي از منکر، سوژه اي براي اقامه نماز، براي زنده کردن اسلام، براي اينکه احساسات و عواطف عاليه اسلامي در ما احيا شود. او شخصيت اسلامي مسلمين را زنده کرد، بعد از قيام حضرت بسياري از مسلمين توبه کردند، دسته دسته قيام مي کردند، از همين مردم کوفه پنج هزار نفر به عنوان توابين قيام کردند و قاتلين صحراي کربلا را قصاص مي کردند زنده کردن مسلمين يعني دادن عشق و ايده به آنها. حسين بن علي ـ عليه السلام ـ با قيام خود اين کار را کرد».
- زنده داشت یاد امام حسین واهداف وعلل قیام :
در ضمن عزاداری وگریه که خود ذاتا ارزش است تمام پیامها وشعارها به نسلهای دیگر منتقل واین ارزشها مورد توجه قرار می گیرد ، لذا زنده نگه داشتن نام و ياد حضرت، زنده نگه داشتن درس ها و ايده هاست، اين است معناي جمله زيباي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که فرمودند: «همانا حسين کشتي نجات و چراغ فروزنده هدايت است».
بهترين راه زنده نگه داشتن هم همين گريه کردن ها و عزاداري هاست. ما در هر زمان نيازمند امام حسين ـ عليه السلام ـ هستيم، نيازمند الگوگيري و پيروي راه او هستيم، تا اگر شرايط مشابه زمان حضرت به وجود آمد به راحتي بتوانيم قيام کنيم و از جان و مال خود بگذريم، چنانکه در زمان هشت سال دفاع مقدس مشاهده کرديم که جوانان ايران اسلامی با اهداء خون خود باعث حفظ نظام و حفظ ارزش هاي اسلامي شدند. شهيد مطهري در اين باره نيز مي فرمايد: «آن چيزهايي که بشر هميشه به زبان مي آورد و در عمل کمتر ديده مي شود در وجود حسين بن علي ديده مي شود، چطور روح بشر مي تواند اين مقدار شکست ناپذير باشد، سبحان الله بشر به کجا مي رسد، اوج بشر چقدر شکست ناپذير مي شود که بدنش قطعه قطعه مي شود، جوانانش جلوي چشمش قلم مي شوند، در منتهي درجه تشنگي قرار مي گيرد که حتي آسمان را تيره و تار مي بيند، خاندانش را مي بيند که اسير مي شوند، هر چه دارد از دست داده، ولي يک چيز براي او باقي است و آن روحش است که هرگز شکست نمي خورد (حتي يک ذره عقب نشيني نمي کند) شما يک چنين صحنه اي از فضائل انساني را در غير کربلا سراغ داريد، آن وقت بگوييد به جاي کربلا از آن حادثه ياد کنيد. لذا چنين حادثه اي را بايد زنده نگه داشت».
اما راجع به هدف حضرت، شهيد مطهري در اين باره مي فرمايد: «تحريف بزرگي در مسئله عاشورا شده است، بعضي ها گفته اند حسين بن علي ـ عليه السلام ـ شهيد شد که گناهان شيعه ريخته شود اين شبيه اعتقاد مسيحيت است، که معتقدند حضرت مسيح کفاره گناهان آنها بوده است، اين مطلب با روح اسلام سازگاري ندارد، با سخن حسين نمي سازد، ابا عبدالله براي مبارزه با گناه قيام کرد، نه اينکه سنگري باشد براي گنهکاران، ما گفتيم حسين ـ عليه السلام ـ يک شرکت بيمه گناه تأسيس کرده، گفته است شما از نظر گناه بيمه هستيد، در عوض چه مي گيرم؟ شما براي من اشک بريزيد، من گناهان شما را جبران مي کنم حال هر کس مي خواهيد باشيد. ابن زياد، عمر سعد، والله اين افتراء و دروغ بستن بر حسين ـ عليه السلام ـ است». ايشان در ادامه روايات اهل بيت در اين زمينه را توضيح مي دهند و این نکته که (گريه مردم) براي تسلي دل اهل بيت و حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نيست، بلکه هدفشان اين است که پرتويي از روح حسين بن علي ـ عليه السلام ـ بر روح ما بتابد، اگر اشکي براي او مي ريزيم بايد در مسير هماهنگي روح ما باشد، روح ما پرواز کوچکي با روح حسين انجام دهد، ذره اي از همت او، غيرت او، حريت او، ايمان او، تقواي او، شجاعت او و... در ما بتابد، اين چنين اشکي اگر از چشمان جاري شود، آن اشک هر چه دلتان مي خواهد قيمت دارد، اگر گفته اند به اندازه يک بال مگس هم اگر باشد يک دنيا ارزش دارد، باور کنيد، اشکي که براي هماهنگي کردن و پيروي از حسين ـ عليه السلام ـ باشد».
آري اين اشک است که اين طور در روايات ارزش دارد و به آن توصيه شده است، اشکي که ما را عوض کند و مطيع امام شويم، نه اينکه ما هر روز از امام دورتر شده و با اشک بخواهيم گناهانمان ريخته شود.
در نتيجه هدف از اين گريه ها و عزاداري ها زنده نگه داشتن ياد و خاطره حضرت است که به سبب آن به سمت کمال حرکت کنيم و با نور حضرت هدايت شويم و به سوي معبود خود حرکت کنيم.
3. فواید حسن ذاتي گريه برای امام حسین :
عده‌اي با توجه به آثار مثبت جسماني و رواني گريه و تأثير آن در پالايش روح و روان انسان مدعي شدند يكي از اسرار تأكيد ائمه ـ عليهم السّلام ـ نسبت به بر پايي مجالس عزا به خاطر حُسن ذاتي گريه است، زيرا «اظهار تأثر» به وسيله گريه از نشانه‌هاي طبيعي و تعادل عاطفي آدمي است. اشخاصي كه كمتر گريه مي‌كنند و نمي‌توانند بدين وسيله غم‌ها و افسردگي‌هاي خويش را تخليه كنند و عقده‌هاي دروني خويش را بگشايند، از روان متعادل و سلامت جسمي و روحي خوبي برخوردار نيستند. به عقيده اينان به خاطر همين حسن ذاتي گريه بود كه يعقوب ـ عليه السّلام ـ براي دوري از فرزندش سالها اشك ريخت و رسول خدا در مرگ فرزندش ـ ابراهيم ـ به سختي گريست وموارد زیادی از این گزارشهات هست
4. حفظ مكتب اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ: مجالس عزاي امام حسين ـ عليه السّلام ـ عامل فوق العاده نيرومندي براي بيداري مردم است و راه و رسمي است كه آن حضرت آن را به پيروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقاي اسلام باشد و باعث انسجام شيعيان گردد تا به صورت قدرتي چشمگير در صحنه جامعه اسلامي ظاهر شده و باقي بمانند. به همين دليل، بر پايي اين مجالس در روايات به عنوان «احياي امر اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ» تعبير شده است. امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد اينگونه مجالس فرمودند: «اينگونه مجالس (شما) را دوست دارم، از اين طريق مكتب ما را زنده بداريد»
5. خودسازي و تربيت ديني (الگوپذيري):
مجالس عزاي امام حسين ـ عليه السّلام ـ مجالس تحول روحي و مركز تربيت و تزكيه نفس است. در اين مجالس مردمي كه با گريه بر مظلوميت امام حسين ـ عليه السّلام ـ آن حضرت را الگو قرار مي‌دهند، در واقع زمينه تطبيق اعمال و كردار خويش و همرنگي خود را با سيره عملي آن حضرت فراهم مي‌سازند.
تأثير عميق اين مجالس به قدري است كه افراد زيادي در اين مجالس، دگرگوني عميق يافته و تصميم بر ترك گناه و معصيت مي‌گيرند. اضافه بر اين، در طول تاريخ اين جلسات به مثابه كلاس‌هاي درس براي توده‌هاي مردم بوده است و آنان را با معارف و حقايق ديني تاريخ، احكام و موضوعات گوناگون ديگر آشنا مي‌كرده است.
از مطالب و تحليل‌هاي فوق روشن مي‌شود كه، اگر ائمه ـ عليهم السّلام ـ پيروان خود را به گريه كردن بر امام حسين ـ عليه السّلام ـ تحريك مي‌كردند به اين دليل بوده كه از آنها افراد پاك و قهرمان بسازند لذا فرموده‌اند:
عن آل الرسول انهم قالوا: «مَن بكي و ابكي واحداً فله الجنّة، و من تباكي فله الجنّة: هر كس بگريد و (حتي) يك نفر را بگرياند، پاداشش بهشت است و هر كس حالت اندوه و گريه به خود بگيرد پاداش او بهشت است.»
در حديث ديگر وارد شده است كه امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرموده‌اند:
«هر كس درباره حسين بن علي يك شعر بسرايد و پنجاه نفر را بگرياند بهشت بر او واجب مي‌شود و هر كس شعري بسرايد و سي نفر را بگرياند بهشت براي اوست و هر كس ... شعري درباره حسين بسرايد و يك نفر را بگرياند و خود گريه كند يا حالت گريه به خود بگيرد پس بهشت از آن اوست»
و در حديث ديگري به همين مضمون امام ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد:
هر كسي درباره حسين ـ عليه السّلام ـ شعري بگويد و گريه كند و بگرياند خداوند بهشت را بر او واجب مي‌كند و گناهان او را مي‌آمرزد»
پس گريه كردن براي مظلوميت امام حسين ـ عليه السّلام ـ اجر بسيار بالايي دارد و سفارش اكيد هم به آن شده است ولي اگر در كنار اين گريه گناه و معصيت باشد بايد تلاشي براي فرار از معصيت هم باشد همچنانكه قبلاً بيان شد كه فلسفه عزاداري براي امام حسين ـ عليه السّلام ـ خودسازي است.
و بايد در كنار آن دنبال پرورش روح هم بود همچنانكه علامه شهيد مطهري «اعلي الله مقامه» در اين باره مي‌فرمايند: «اينكه گفته‌اند رثاء حسين بن علي بايد هميشه زنده بماند، حقيقتي است و از خود پيغمبر گرفته‌اند و ائمه اطهار نيز به آن توصيه كرده‌اند. اين رثاء و مصيبت نبايد فراموش شود و بايد هميشه اشك مردم را بگيرد، اما در رثاي يك قهرمان، در رثاي قهرمان بگرييد براي اينكه احساسات قهرماني پيدا كنيد، براي اينكه پرتوي از روح قهرمان در روح شما پيدا شود و شما هم تا اندازه‌اي نسبت به حق و حقيقت غيرت پيدا كنيد، شما هم عدالتخواه بشويد، شما هم با ظلم و ظالم نبرد بكنيد، شما هم آزاديخواه باشيد، براي آزادي احترام قائل باشيد، شما هم سرتان بشود كه عزّت نفس يعني چه؟ شرف و انسانيت يعني چه؟ كرامت يعني چه؟ اگر صفحه نوراني تاريخ حسيني را ما خوانديم (يعني صفحه حماسه را) آن وقت از جنبة رثائيش (گريه) مي‌توانيم استفاده بكنيم و گرنه بيهوده است. خيال مي‌كنيم حسين بن علي در آن دنيا منتظر است كه مردم برايش دلسوزي كنند»
البته اخلاص در عمل شرط قبولي آن است در هر عمل عبادي از جمله گريه كردن بر سالار شهيدان بايد وجود داشته باشد ولي علاوه بر اخلاص در مقام پرورش روح هم بايد بود چنانچه ذكر شد.
6- عزاداري از عوامل مهم تحريك احساسات مي‌باشد، طوري كه معرفت عيني به انسان مي‌بخشد. و همين عزاداري‌ها، رمز بقاء اسلام مي‌باشند.
چنان كه امام خميني مي‌فرمودند: گريه كردن نيز يك مسئله سياسي، رواني و اجتماعي است، و حضرت سيد الشهداء احتياج به گريه ندارد. و اصرار ائمه ـ عليهم السّلام ـ به عزاداري براي حفظ مكتب و شيعيان است. دستجات عزاداري، يك راهپيمايي است با محتواي سياسي، همان سينه زني، نوحه خواني، همان‌ها رمز پيروزي است، در كجاي عالم سراغ داريد كه اين دستجات با آن محتوا كه يك چنين اجماعي درست كنند و به طور هماهنگ در كشورهاي مختلف اسلامي و غير اسلامي عزاداري كنند؟ چه كسي اينها را هماهنگ كرده است؟ اينها را سيد الشهداء هماهنگ كرده است كه هم نفع دنيايي دارد و هم آخرتي. نفع دنيايي‌اش، همين جهت رواني مطلب است كه قلوب را به هم متصل مي‌كند.
و علاوه از اين مطالب، مسئله گريه و عزاداري را مي‌توانيم از بعد روان شناسانه مورد بررسي قرار دهيم، كه اينان معتقدند عواملي كه در رفتار آگاهانة انسان موثر است، فقط عامل شناختي و معرفت نيست، بلكه عوامل ديگري هم در شكل دادن رفتارهاي اجتماعي ما مؤثر است و دست كم، دو دسته از عوامل در رفتارهاي ما نقش اساسي ايفا مي‌كنند:
دسته اوّل چيزهايي هستند كه براي فهم انسان و پذيرفتن مطلبي تأثير دارند كه عوامل شناختي و معرفتي معروفند، و دستة دوّم عوامل دروني و رواني و عاطفي مي‌باشند كه همان انگيزه‌ها و به تعبير ديگر: احساسات و عواطف، تمايلات، و گرايشها و يا غرايز مي‌نامند. و يا انگيزه‌هاي رواني گفته مي‌شود.
بنابراين شناخت و معرفت، هنگامي حركت آفرين و مؤثر است كه انگيزه‌ها و عواطف و احساسات در ما ايجاد شود چون بدون برانگيختن احساسات انساني، تأثير لازم و مستقيمي نخواهد داشت و نقش اساسي در هر چيز، از آن عواطف و احساسات مي‌باشد، از باب مثال: علم به اين كه در جايي مردم محروم هستند و فقر شديدي را متحمل مي‌شوند، آن وقت تأثير به سزايي دارد كه، ما يك شخص محروم را با يك حالت رقت آور مشاهده كنيم، و صرف علم دانستن اين مطلب و اين حالت، هيچگاه آن اثر را ندارد، چرا كه خداي متعال انسان را به گونه‌اي آفريده است كه هر گاه چيزي را مي‌بيند و يا منظره‌اي را مشاهده مي‌كند، اثر مي‌پذيرد كه هيچ وقت گفته‌ها، شنيده‌ها و دانسته‌ها آن اثر را ندارد. با اين توصيف، بايد بگوييم كه مشاهده دستجات عزاداري و گريه و عزاداري بر سالار شهيدان و ديگر معصومين بزرگوار، يكي از راههاي بازسازي حيات پاك آنها است و زنده نگهداشتن ياد و خاطرة آنان، احياء روح انقلابي و فداكاري در راه حق، و ايجاد روحية ظلم ستيزي و حقيقت جويي و ترويج مكتب شهادت طلبي است. و لازم به ذكر است كه در مجالس عزاداري، در اثر حضور تودة مردمي، استفاده‌هاي زيادي از ذكر احكام دين و معارف اسلامي حاصل مي‌گردد.
منابع ومآخذ
1ـ حماسه حسيني، شهيد مرتضی مطهري.
- فلسفه عزادری امام حسین ،امیر علی حسنلو
- دانش نامه امام حسین (ع)
