مقدمه
تزکیه دارای معناى گستردهای است و مفاهیم زیادی را در بر مى گیرد؛ از پاکسازى و تصفیۀ روح از آلودگى شرک و اخلاق رذیله گرفته تا پاکسازى عمل از محرمات الهی و پالایش مال و جان به وسیلۀ دادن زکات در راه خدا؛ همچنان که آیۀ زیر این مطلب را میرساند:
«خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیْهِمْ بِها: از اموال آنها صدقهاى (زکات) بگیر تا آنها را به وسیلۀ آن پاکسازى و تزکیه کنى».[1]
باید به این نکته توجه داشته باشیم که در آیات قرآن، ابتدا به مسئلۀ تزکیه پرداخته شده است و بعد از آن ذکر پروردگار و سپس نماز مطرح شده است به تعبیر بعضى از مفسران، مراحل عملىای که هر انسان مکلّفی باید بپیماید، سه مرحله است: نخست، اینکه عقائد و افکار فاسد از قلب و دل بزداییم، سپس حضور معرفة اللّه و صفات و اسماء او در دل و در نهایت در عمل به خدمت پروردگار اشتغال پیدا کنیم؛ همچنان که در قرآن آمده است:
«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّىٰ وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ
به یقین کسی که پاکی جست (و خود را تزکیه کرد)، رستگار شد و (آن که) نام پروردگارش را یاد کرد سپس نماز خواند».[2]
همچنین این نکته نیز قابل توجه است که در این آیات، نماز فرع بر ذکر پروردگار به شمار آمده است که به این معنا است که تا انسان به یاد خدا نیفتد و نور ایمان بر دل او نتابد، اقدام به نماز خواندن نمیکند، به علاوه اینکه آن نمازى دارای ارزش واقعی است که همراه با ذکر خدا و ناشى از یاد او باشد و این که برخی از مفسّرین، ذکر پروردگار را تنها به معناى اللّه اکبر یا بسم اللّه الرحمن الرحیم که در آغاز نماز گفته مى شود، تفسیر کردهاند، در حقیقت خواستهاند به برخی از مصادیق آن اشاره کنند.[3]
کلیدواژهها: قرآن، زکات، پاکسازی.
--------------------------------
پینوشتها:
1. توبه/ 63.
2. اعلی/ ۱۴ و ۱۵.
3. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، سورۀ مبارکۀ اعلی، آیۀ ۱۴ و ۱۵.
