خلاصه تفسیر سوره انشراح بر اساس المیزان - ۱
آشنایی کلی با سوره
در اين سوره خداوند به رسول خدا فرمان می‌دهد كه كمر خدمت در راه خدا ببندد و به سوى او رغبت كند. به همین خاطر نخست نعمت‌هایش بر او را برمی‌شمرد. اين سوره هم مى‌تواند مكى باشد و هم مدنى ولى سياق آياتش با مدنى بودن سازگارتر است. البته در بعضى از روايات اهل بيت آمده که سوره ضحی و انشراح يك سوره‌اند. [علامه این روایات را قبول ندارد]
فخر رازى در تفسير خود بعد از مطرح کردن این نکته که برخی معتقدند سوره انشراح و ضحی یک سوره هستند می‌گوید دو نفر از مفسران پنداشته‌اند ابتداى سوره دوم يعنى جمله (أَ لَمْ نَشْرَحْ) به آیه ششم سوره قبل (أَ لَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوى) عطف شده است. سپس فخر رازی با این نظریه مخالفت کرده و گفته است سوره ضحى زمانی بر رسول خدا نازل شد که ایشان از دست کفار آزار دیده و اندوهگین بودند. در واقع این سوره جنبه تسليت دارد ولی فضای سوره دوم به ناراحتی و تنگی سینه پیامبر نمی‌خورد، بلکه به نظر ایشان در آن زمان خرسند بوده‌اند. پس یکی بودن دو سوره ضحی و انشراح سخن نادرستی است.
علامه با فخر رازی در دو سوره دانستن ضحی و انشراح موافق است ولی دلیل او را قبول ندارد، زیرا منظور از شرح صدر رسول خدا در سوره انشراح اين است كه خداوند به قلب ایشان وسعتی بدهد كه حقایق و معارفى كه به وى نازل می‌شود بپذيرد و از پذيرش آن به تنگ نيايد. همچنین بتواند آزار مردم را تحمل کند. پس منظور از انشراح، آماده‌سازی قلب پیامبر برای دریافت حقایق وحیانی و افزایش ظرفیت ایشان برای تاب‌آوری مقابل آزار مردم است. در نتیجه تحلیل فخر رازی غلط است.
علامه برای اثبات درستی نظر خود حدیث هم می‌آورد؛ حدیثی که ابن عباس از پیامبر نقل کرده که فرمود: «من از پروردگارم مساله‌اى پرسيدم كه اى كاش نمى‌پرسيدم و آن اين بود كه پروردگارا قبل از من انبيايى بودند. براى بعضى از آنان باد را مسخر كردى و برخی ديگر مرده زنده مى‌كردند. پاسخ آمد: مگر تو يتيم نبودى و ما تو را مورد توجه مردم قرار داديم؟ عرض کردم: بله همین طور است. فرمود: مگر نبود كه من تو را گم‌شده ديدم و هدايتت كردم؟ پاسخ دادم: بله، اى پروردگار من. فرمود: آيا سينه‌ات را گشاده و گرفتاري‌هايت را بر طرف نکردم؟ عرض کردم: بله اى پروردگار من.»
[این حدیث - اگر درست باشد - نشان می‌دهد پیامبر هم اشتباه می‌کند. البته گناه و ظلم نمی‌کند و عصمتش باقی است ولی همین که جمله‌ای به زبان آورده و بعد پشیمان شده یعنی خود معترف به اشتباه است. درود خدا بر او و خاندان پاکش]
