خلاصه تفسیر سوره انشراح بر اساس المیزان - ۴
(وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ - فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً، و نامت را بلند آوازه كرديم - از اين به بعد هم دل خوش دار كه بعد از هر دشوارى گشايشى است)
(وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ) رفع ذكر به معناى بلند آوازه كردن كسى است، به گونه‌ای كه نامش از همه نام‌ها بلندتر باشد. خداوند نام پیامبر را این چنين كرد (یعنی همه جا سخن از آن حضرت بود و است). شاهدش آن که خداوند نام او را همراه نام خود کرد و در نتيجه در شهادتين كه اساس دين خداست نام رسول خدا همراه نام پروردگارش می‌آید. حتی بر هر مسلمانى واجب كرد كه هر روز در نمازهاى پنج‌گانه، نام حضرت محمد (ص) را با نام خداوند به زبان بیاورد.
به نکته لطیفى كه در این آيه هست دقت کنید. وضع و رفع دقیقا مقابل همند. در دو آیه قبل گفت: «و وضعنا ...» و اینجا فرمود: «و رفعنا ...». [البته این که این دو کلمه مقابل هم هستند را علامه در متن عربی نیاورده. علامه فقط گفته: «و من اللطف وقوع الرفع بعد الوضع في الآيتين» یعنی آمدن رفع بعد از وضع، لطیف است. بقیه توضیحات از مترجم است]
(فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً) بعيد نيست اين آيه، بیان علت برای مطالب گذشته (یعنی برداشتن بار و بلند کردن نام) باشد، چون ماموریتی كه خداوند به پیامبر محول کرد (دعوت مردم به اسلام) سنگين‌ترين بارى است كه بر دوش انسان گذاشته شده است. با قبول اين مسئوليت، كار بر ایشان دشوار شده بود. اضافه کنید تکذیب‌های پیوسته قومش، بی‌احترامی‌های پیاپی آنها و اصرارى كه در از بین بردن نام و دعوت او داشتند.
خدا در آيه قبلى فرمود: ما اين دشوارى‌ها را از دوش تو برداشتيم. اين عمل خداوند مانند همه اعمالش بر طبق سنتى بوده كه در عالم به جريان انداخته و آن اين است كه هميشه بعد از هر دشوارى، آسانی پديد مى‌آورد و به همين خاطر وقتی می‌خواهد برای برداشتن بار از روی دوش پیامبر و بلند کردن نام او دلیل بیاورد می‌گوید این کارها براى اين بود كه سنت ما فرستادن آسانی بعد از سختی است. اگر آیه را این طور تفسیر کنیم، لام در كلمه العسر لام جنس خواهد بود، نه لام استغراق.
یعنی مى‌خواهد بفرمايد جنس سختی اين طور است كه به دنبالش آسانی مى‌آيد، نه این که تک‌تک سختی‌ها بعدش آسانی بیاید. البته بعيد هم نيست كه يُسر يا عُسر از مصاديق سنتى ديگر باشد و آن سنتِ تحول حوادث و بى‌دوامى همه شؤون زندگى دنياست. [به قول سعدی شیرین‌سخن: نگفتم روزه بسیاری نپاید، ریاضت بگذرد سختی سر آید، پس از دشواری آسانیست ناچار، و لیکن آدمی را صبر باید.]
[البته گاهی تقدیر آدم این طور است که با سختی زندگی کند و در سختی بمیرد. پس فکر نکنید اگر دو ماه قسط اجاره‌خانه عقب افتاد سر ماه سوم، سند منگوله‌دار ویلای هشت هزار متری لواسان در خانه می‌آید.]
