یکی از صفات پسندیده و خوب ،مثبت اندیشی و حسن ظن است . حسن ظن در لغت به معنای گمان خوب است ، در مقابل گمان بد ، در تعریف اصطلاحی به نیک انگاری خداوند، فعل و انفعالات جهان هستی اطلاق می شود.
ظن بسته به موضوع و متعلقش ، ابعاد گوناگون پیدا می کند ، گاهی مثبت و گاهی منفی است . مثلا گمان نیک به برادر دینی ، امری پسندیده و خوب است ، در حالی که همان گمان نیک به دشمن ، امری مذموم و ناپسند است.
لازم به ذکر است اندیشمندان علم اخلاق، روابط انسان را به چهار بخش تقسیم می کنند که عبارت هستند از رابطه انسان با خود ، با خدا ،با هم نوعان ،و با طبیعت ( به مفهوم عام کلمه ،حیوانات ،نباتات و کائنات را در بر می گیرد.
یکی از حوزه های ارتباطی انسان ، رابطه او با خالق و پروردگارش است و حسن ظن به او از امور بدیهی می باشد . چگونه ما خوش بین نباشیم و حال آنکه خداوند متعال کوهی را به کاهی می بخشد .در فرازی از دعای ماه مبارک رجب داریم که می خوانیم: یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ{1} یعنی ای آنکه در مقابل (طاعت ) اندک ،(عطای ) بسیار می کنی. کسی که چنین خداوندی دارد ایا واقعا انصاف است که به خداوند خویش حسن ظن نداشته باشد .
خداوند متعال در مقام مذمت منافقان که ، به خداوند سوء ظن دارند می فرماید:
وَيُعَذِّبَ المُنافِقينَ وَالمُنافِقاتِ وَالمُشرِكينَ وَالمُشرِكاتِ الظّانّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوءِ ۚ عَلَيهِم دائِرَةُ السَّوءِ ۖ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيهِم وَلَعَنَهُم وَأَعَدَّ لَهُم جَهَنَّمَ ۖ وَساءَت مَصيرًا {2}
و (نیز) مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را ،که به خدا گمان بد می‌برند مجازات کند؛ (آری) حوادث ناگواری (که برای مؤمنان انتظار می‌کشند) تنها بر خودشان نازل میشود! خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنم را برای آنان آماده کرده؛ و چه بد سرانجامی است!
یعنی این منافقین هستند که به خداوند سوء ظن می برند ، چرا ؟ چون خداوند متعال را خوب نشناخته اند ، چون به پروردگار ایمان ندارند ، چون شهد و شیرینی یکتا پرست بودن و خرافیگرا نبودن را نچشیده اند . بندگان الهی در روز قیامت وقتی محبت و رحمت خداوند را نسبت به خودشان می بینند ، افسوس می خورند که چرا ما این مطلب را زودتر نفهمیدیم ؟ ما که معبود به این مهربانی داشتیم چرا در دنیا نفهمیدیم .
گمان بد به خدا تا جایی مذموم است که بعد از شرک مهمترین و بزرگترین گناه کبیره محسوب میشود . قران کریم می فرماید:
وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ {3}
نومید مشوید از رحمت خدا همانا جز کافران از رحمت خدا نا امید نمی شوند.
و لذا اگر ترسی هست باید ترس از اعمال و رفتار باشد، ترس از گناهان باشد ، زیاد به اعمال خودمان خوش بین نباشیم بلکه به معبود خویش اطمینان بکنیم و چشم امید داشته باشیم ؛ زیرا اگر اعمال ما درست واکاوی شود ، تنها اعمال کمی با شرایط لازم عبادت ، از طرف ما صورت گرفته . اما در مقابل به وعده های پاداش و عذاب یقین کنیم که خداوندگار عالم روی حرفی که زده خواهد ایستاد.
امام رضا علیه السلام در طی حدیثی میفرمایند :
أحسِنِ الظَّنَّ بِاللّه ِ فَإنَّ مَن حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللّه ِ كانَ اللّه ُ عِندَ ظَنِّهِ؛{4}
به خداوند خوش گمان باش ؛ زيرا هر كه به خدا خوش گمان است ، خدا با همان گمانى كه به خدا دارد ، با اوست.
1-شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان ، دعاهای ماه رجب
2-قران کریم ، سوره فتح ، ایه 6
3-قران کریم ، سوره یوسف ، ایه87
4-محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 77
تاريخ : سه شنبه 30 فروردين 1395برچسب:حسن ظن , عواقب سوء ظن , گناهان کبیره,
| 23:46 | نویسنده : محمد شریفی | نظر بدهید
