مقدمه
در توضیح دست‌گردان باید گفت که عبارت است از اینکه وقتی مالک وجوهات شرعی یا وکیل او به حاکم شرع یا نمایندۀ او مراجعه می‌کند تا مبلغ وجوهات را بپردازد، مقداری از آن را دوباره به وى برگرداند و تخفیف بدهد. همچنان که اگر شخصی مقدار زیادی خمس، زکات یا سایر وجوهات شرعى بر ذمه‌اش باشد ولى در حال حاضر شرایطش به گونه‌‌ای باشد که فعلاً نتواند آن را پرداخت کند، بنابر قول برخى از علما، حاکم شرع مى‌تواند با دست گردان کردن، فعلاً بدهی شرعی را از گردن او بردارد تا او بعد از اینکه تمکن پیدا کرد، آن را پرداخت کند.
بنابراین دست گردان کردن به دو شکل قابل تصوّر است:
اول آنکه شخص تمامى مبلغ خمس را به حاکم شرع بپردازد و سپس آن را به قرض بگیرد.
دوم آنکه مقدارى از خمس را که در نزدش موجود است به حاکم بپردازد و حاکم پس از اینکه آن مقدار را قبول کرد، آن را به وى قرض دهد تا آن شخص بعداً براى بار دوم همان مبلغ را به حاکم پرداخت کند و حاکم دوباره آن را به وى برگرداند و همین طور تا پرداخت همه‌ی مبلغ بدهکارى.
فایده‌ا‌ی که می‌توان برای دست گردان ذکر کرد این است که با دست گردان، خمس به ذمّه و عهدۀ شخص منتقل مى‌شود و در نتیجه او اجازه می‌یابد که در اموالى که متعلّق خمس قرار گرفته تصرف کند و در صورتی که با آن مبلغ دست به تجارت بزند، سود حاصل از آن، مال خودش خواهد بود، در حالى که بدون دست گردان، تصرف در آن اموال، حرام است و در صورتی که با آن پول تجارت کند، تنها مالک بخشى از سود خواهد شد نه همۀ آن.
کلیدواژه‌ها: دست‌گردان، وجوهات شرعی، ذمّه.
------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1. برگرفته از رسالۀ دوازده مرجع، مسالۀ 1852.
