دهه کرامت شماره 2
- دهه کرامت وکریمه اهل بیت
دهه کرامت ونامگذاری آن فرصتی نیکو برای بیان شمه ای از کرامات وفضایل امام رضا (ع) وحضرت معصومه است ؛ دراین ظرفیت ایجاد شده اگرچه نتوان به همه فضایل وبرکات رسیده از ناحیه حضرت موسی بن جعفر (ع) به ایران و تمامن مسلمانان جهان بلکه همه انسانها پرداخت ؛ اما فرصت خوبی است که با روشهای مختلف می توان گوشه ای از فضایل معنوی وبرکات مادی دو قطب بزرگ فرهنگی قم ومشهد را به دیده انظار نمایان کرد .
2-حضرت معصومه كريمه اهل بيت
حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ كريمه اهل بيت ـ عليهم السلام ـ ، دختر امام هفتم حضرت موسي
بن جعفر ـ عليه السلام ـ مي باشد. امام موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ دختران زيادي داشته است. علماي شيعه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ را افضل از ساير دختران آن حضرت مي دانند. به عنوان نمونه «شيخ عباس قمي» در منتهي الآمال مي نويسد: «... بر حسب آنچه به مارسيده افضل آنها، سيده جليله معظّمه فاطمه بنت امام موسي ـ عليه السلام ـ معروف به حضرت معصومه است.»
حضرت فاطمه دختر موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ داراي القاب زيادي مي باشد. دو لقب مشهور آن حضرت «معصومه» و «كريمه اهل بيت» مي باشد. در رابطه با لقب «كريمه اهل بيت» در كتاب «در حريم حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ» اينگونه آمده است كه: «در ايام محبوس بودن پدر بزرگوارش. حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ و در روزگار مسافرت برادرش حضرت رضا ـ عليه السلام ـ ، در دفاع از حريم ولايت و پاسداري از خط امامت، آنچنان نقش مؤثري ايفا نمود كه به «شفيعه روز محشر» و «كريمه اهل بيت پيامبر» اشتهار يافت.» و در كتاب «فروغي از كوثر»، ذيل عنوان «كريمه اهل بيت» آمده است كه: «اولياء الهي منشاء كرامات و عناياتي بوده اند كه آثار يك عمر اخلاص و وارستگي آنهاست. از دير زمان، آستانِ قدس فاطمي منشاء هزاران كرامت و عنايت ربّاني بوده است...»
امّا به نظر مي رسد، شهرت اين لقب براي حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ به واسطه رؤياي صادقه اي است كه از مرحوم آيت الله سيدمحمود مرعشي نجفي (ره) نقل شده است. داستان به اين صورت است كه: «مرحوم سيدمحمود مرعشي نجفي متوفاي 1328 هـ بسيار علاقه مند بود كه به هر طريقي شده، محل قبر شريف حضرت صديقه طاهر ـ سلام الله عليها ـ را بدست آورد، براي اين مقصود، ختم مجرّبي انتخاب كرده، چهل شب به آن مداومت نمود تا شايد خداوند به طريقي او را از محل قبر شريف حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ آگاه فرمايد. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان استراحت كرده در عالم رؤيا به محضر مقدس حضرت باقر يا حضر صادق ـ عليهما السلام ـ مشرف شد.
امام ـ عليه السلام ـ به ايشان فرمود: «عليك بكريمة اهل البيت» «به دامن كريمه اهل بيت چنگ بزن» ايشان به تصور اينكه منظور امام ـ عليه السلام ـ از «كريمه اهل بيت» حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ است، عرضه داشت: «بلي قربانت گردم من نيز اين ختم را براي همين گرفتم كه محل قبر شريف آن حضرت را به صورت دقيق تر بدانم و به زيارتش مشرف شوم. امام ـ عليه السلام ـ فرمودند: «منظور من قبر شريف حضرت معصوم در قم است.» مرحوم آيت الله سيدمحمود مرعشي نجفي هنگامي كه از خواب برخاست تصميم گرفت كه رخت سفر ببندد و به قصد زيارت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ رهسپار ايران شود.» اين جريان در كتاب «كريمه اهل بيت» نقل شده است مؤلف بعد از نقل اين جريان در پاورقي كتابش اضافه مي كند كه: «اين داستان را مرحوم آيت الله مرعشي چندين بار در ملاقتهاي اينجانب با ايشان از پدر بزرگوارشان نقل كردند و حقير آن را بدون هيچ گونه تصرفي در اينجا آوردم.»
اين داستان در كتاب «حرم فاطميون» و همچنين در كتاب «حضرت معصومه، فاطمه دوم» با اقتباس از كتاب «كريمه اهل بيت ـ عليهم السلام ـ» هم نقل شده است. آقاي اشتهاردي بعد از نقل اين داستان مي نويسد: «اقتباس، از كتاب ارزشمند «كريمه اهل بيت ـ عليهم السلام ـ» صفحه 43-45، سپس اقاي اشتهاردي ادامه مي دهد ماجراي فوق را مرحوم آيت الله سيد شهاب الدين مرعشي به طور مكرر براي افراد مختلف نقل كرده است. يكي از شاگردان آيت الله نجفي مي گفت: ايشان در درس خود مي فرمود: علت آمدن من به قم، همين مطلب بود.» و در مورد رؤياي مذكور ايشان مي نويسد: «با توجه به اينكه مرجع تقليدي اين رؤيا را از پدر مجتهدش نقل مي كند و خواب ديدن امام معصوم ـ عليه السلام ـ ، دليل بر صدق آن خواب است.»
شمه ای از فضایل حضرت معصومه سلام الله علیها
حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ دختر امام موسي بن جعفر الکاظم و خواهر امام علي بن موسي الرضا و عمه امام محمد تقي الجواد ـ عليهم آلاف تحيه و السلام ـ است.
مادر امام رضا ـ عليه السلام ـ و حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ نجمه خاتون است، اين بانو فقط اين دو فرزند بزرگوار را داشته است و هر دوي آنها با حضور خود در سرزمين اهلبيت (ايران) سبب پيشرفت و تعالي معنوي و فرهنگي شده اند.
فضايل حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ وقتي روشن مي شود که پيوند آن بزرگوار با علم معلوم گردد. علم و دانش اين بانوي گرامي اسلام بيش از آن است که در معرض شناخت ما قرار گرفته است. جايگاه علم در دين مبين اسلام بسيار خطير است. خداوند متعال علم و دانش را از الطاف خاص و ويژه خود به پيامبران و دانشمندان قرار داده درک و دريافت وحي و ابلاغ آن را با علم عجين کرده است. براي پي بردن به فضيلت و مقام والاي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ و اينکه چرا و چگونه بوده است که آن بانوي کريمه در بين ديگر امامزادگان از برتري و جلالت شأن ويژه برخوردار بوده است در اين خصوص کافي است به فضايل و ويژگي هاي علمي آن بانوي گرامي پي ببريم. پيوند بين علم و معنويت است که به انسان جاودانگي مي بخشد چون علم از صفات الهي است و از تجليات بزرگ خداوند است و همين تجلي بزرگ است که آدم را مسجود ملائکه قرار داده.[1]
درباره امتيازات و ويژگي هاي همه پيامبران علم برجستگي خاص و يک مأموريت ويژه است، پيامبران به همان ميزان که مأمور به انذار بوده اند، مأمور به تعليم نيز بوده اند، انذار و تزکيه مقدمه علم است. تعليم مردم و علم محوري و حمايت از دانش يکي از ماموريت هاي بزرگ انبياي الهي است. هر جا علم و دانش رونق داشته فرهنگ و تمدن در دامن آن جوانه زده است اگر گذشته تاريخ بشريت و تمدن ها را مورد بازشناسي قرار دهيم. مهد تمدن هاي بزرگ انساني در نقطه اي از جهان قرار دارد که پيامبران بزرگ الهي از آن برخاسته اند. علم و تمدن از محل زيستن انبياء به جاهاي ديگر رسيده است.
در دين اسلام علم و عالم از جايگاه بي نظير برخوردار است. نگاه قرآن و سيره معصومان به علم نيز مؤيد جايگاه رفيع علم است. امتياز و ويژگي بزرگ حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ پيوند آن حضرت با علم است. تأکيد ائمه به زيارت و پاداش بزرگ زيارت آن حضرت،[2] همه از اين جهت است که مکانت علمي حضرت براي ديگران روشن شود.
پيوند آن بانوي گرامي با علم و فضيلت است که مدفن آن حضرت سبب پيدايش يک شهر بزرگ معنوي در مرکز ايران گرديده و پس از حضور آن حضرت در اين شهر و واقع شدن مزارش، علم اهل بيت در اين شهر جوانه زده و روز به روز رشد يافته است. محدثان بزرگ در اين شهر برخاسته و علوم اهلبيت را رواج داده اند، و آثار علمي بزرگ پديد آورده و تمدن اسلامي را رونق بخشيده اند.
پس از حضور حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در شهر قم به عنوان يک شهر بزرگ علمي مورد توجه قرار گرفت، و به تدريج اين شهر تبديل به کانون بزرگ علم گرديد که براي خود سبک خاص داشت.
برخورداري حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ از برجستگي علمي و نيز با حضورش در قم، روح بزرگ علمي از مدينه به ايران مهاجرت کرد همان سان که با حضور برادرش در خراسان علم از مدينه غروب کرد و در ايران طلوع نموده، امام رضا ـ عليه السلام ـ به منزله خورشيد از مدينه غروب و در شرق ايران طلوع کرد، علم الهي نيز با آن حضرت در خراسان طلوع کرد، که پس از حضور آن حضرت خراسان هم از جهت تمدني روز به روز در پيشرفت بود هم از لحاظ علمي و رويش عالمان کم نظير تاريخ، که در بلاغت و هنر نوشتن سرآمدان تمام روزگار در جهان اسلام شده اند، بسياري از دانشمندان بليغ و زبردست در اين منطقه پرورش يافته اند، نفس قدسي امام و جلسات علمي و مناظرات با دانشمندان فضاي خراسان را علمي کرد و عالمان و فقيهان بزرگ اسلام از اهل سنت و شيعه از اين ديار برخاستند، همين پيوند و قرابت علمي در حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ نيز وجود داشت چنان که نقل شده جمعي از شيعيان به مدينه آمدند تا به محضر امام برسند و سئوالات خود را جواب بگيرند، حضرت حضور نداشت، مراجعه کنندگان که سئوال علمي داشتند مي خواستند از در خانه حضرت با يأس و نااميدي و اندوه برگردند اما حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ که هنوز به سن بلوغ نرسيده بودند آنها را از اندوه رها کرد و تمام سئوال هاي آنان را پاسخ داد. شيعيان مدينه را ترک و در بيرون شهر با امام روبرو شدند و پاسخ هاي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ را به آن حضرت نشان دادند و امام با ديدن دستخط و پاسخ هاي دخترش اظهار شعف و شادي نمود و فرمود «فداها ابوها» پدرش فداي چنين دختري باد.[3]
اين پيوند با علم و دانش، با روح ملکوتي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ به شهر قم منتقل شد و فقاهت را در شهر قم به اوج رشد خود رسانيد، حکمت و سرّ برتري حضرت معصومه به ساير امامزادگان را بايد با ادراک شهودي و باطني تفسير کرد. حيات انسانيت با علم است و علم حياتي مرگ ناپذير است، علم هميشه زنده است و مايه حيات جوامع انساني است از اين رو شهرهايي که مدفن و مزار اهلبيت در آن قرار گرفت چون شمع هميشه روشن، مرکزيت علمي را مختص خود کرده اند، در حالي که قبرستان هاي فراواني در دنيا وجود دارد که هرگز بوي علم از آنها به مشام نمي رسد بلکه بوي ويراني و اندوه از آنها مشام انسان را از حيات نااميد مي کند، اما مزار اهلبيت، مرکز نشر علوم شده است، تفاوت قبر آنها با ديگران در اين است چنان که در زيارت جامعه مي خوانيم «قبورکم في القبور» قبرهاي شما در ميان قبرهاست اما با اين تفاوت که از آنها زندگي رضايت و معنويت به جامعه الهام مي شود اين ويژگي از پيوند علم با اين خاندان حکايت دارد. برتري حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ از اين قرابت و پيوند حکايت دارد که مدفنش مرکز نشر علوم گرديده و علم از کوفه و نجف و مدينه غروب کرده و در شهر مقدس قم سر برآورده است. اين مرکزيت علمي در اخبار اهلبيت نيز منعکس شده[4] که حکمت آن بعدها روشن شده و روند تاريخ علمي به خوبي نشان مي دهد که پس از رحلت حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در قم اين شهر مرکز ثقل علمي شد بي حکمت نيست که بزرگترين فلاسفه و حکماي جهان افرادي چون ملاصدراي شيرازي بهترين آثار علمي خود را در مجاورت و با استعانت از اين بانوي بزرگ مي نويسد.[5] حال و هواي شهر قم مملو از رويش علمي است و اين فرصت بي نظير در هيچ نقطه جهان با اين امنيت ميسر نبوده است، چون معصومه بانوي علم و فضايل است.
يکي ديگر از علل برتري بانوي فضيلت و کريمه اهلبيت نسبت به ساير امامزادگان تقوي زهرا گونه آن حضرت است، بانوي فضيلت ها چونان مادرش در تقوي و پاکدامني در عصر خود در ميان بانوان نظير نداشته، اگر چه اطلاعات زيادي از زندگي آن حضرت در مدينه در منابع ديرين وجود ندارد اما با اينکه آن حضرت در جواني در شهر قم رحلت نموده و در مدت کمي که در شهر قم، اقامت کرد محل عبادت مخصوصي داشت، که اکنون مزار عابدان و مؤمنان در شهر قم و محلي است که الهام بخش و منعکس کننده اوصاف و سيره عبادي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ است.
اين دو ويژگي مهم حضرت معصومه از شهر قم يک شهر مهم مذهبي و علمي بي نظير در دنيا ساخته است که مردم از تمام کشورها و ملت هاي جهان براي تحصيل در اين شهر حضور دارند و به کسب علوم آل محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با عشق وافر و زايد الوصف اشتغال دارند.
در پرتو توجهات و فيوضات حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ علوم اسلامي در اين شهر رشد و گسترش بي نظير در طول تاريخ يافته و عالمان بزرگي در دامن معنويت اين بقعه مطهر و آسماني تربيت شده[6] هر يک از عالمان تربيت شده در فضاي معنوي شهر قم در هر نقطه از ايران و جهان استقرار يافته اند. نور علم و معنويت را در آن منتشر کرده و بذر علم و تقوي را در دل شيفتگان علم و تقوي نهاده اند. به نحوي که شعاع نورشان تا قيامت درخشش خواهد داشت.
حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ با فضايل و کرامات محسوس مشتاقان علم و علماي بزرگ را مورد لطف و توجه قرار داده و هيچ حاجتمندي از لطف آن حضرت محروم نبوده است. باب کرامت و بخشش امامت از سوي آن بانوي الهي نيز پيوسته در حال تربيت نفوس کريم است. هر يک از ابعاد شخصيتي آن بانوي مقدس براي دانشمندان يک ويژگي و برتري بخشيده است. درباره کرامات آن بانوي گرامي مراجع عظام و طلاب علوم ديني خاطرات و تجارب ذي قيمتي دارند که اگر تمام آنها به دقت ثبت شود هزاران اوراق را طلايي خواهد کرد.
از ديگر علل برتري حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ و توجه و علاقه عمومي و اقبال مردم به زيارت آن حضرت، که از توجه ائمه ـ عليهم السلام ـ به آن حضرت برآمده به نحوي که رواياتي از امام صادق و ساير ائمه ـ عليهم السلام ـ درباره فضايل و امتيازات شهر قم وارد شده که رويکرد آنها به وجود مرقد حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در شهر قم است،[7] اين روايات در بين مردم توسط علما رواج يافته و توجهات عمومي را به اين شهر معطوف داشته است.
امام رضا ـ عليه السلام ـ که در ايران حضور داشت بر اساس برخي از روايات در قم حضور يافته و قبر خواهر کريمه اش را زيارت و نحوه زيارت و آثار و برکات آن را به مردم تبيين فرموده، نظير روايتي که سعد قمي از امام نقل کرده که هر کس او را (معصومه) با شناخت و معرفت زيارت کند، پاداش معنوي آن معادل بهشت است.[8] زيارتنامه اي که حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ دارد مأثور است، چون امام رضا ـ عليه السلام ـ آن را به مردم تعليم و آموزش داد، که شايد بيشتر امامزادگان چنين متن زيارتي معتبر نداشته باشند. از اين روي شهر قم همواره امتيازات و ويژگي خاص داشته و دارد و تمام امتيازات معنوي و فرهنگي که در اين شهر وجود دارد مرهون وجود اين بانوي بسيار کريم است.
[1] . سوره بقره.
[2] . شيخ عباس قمي، سفينة البحار، ج2، ص376، ماده قم.
[3] . مهدي پور، علي اکبر، زندگاني کريمه اهلبيت، قم، نشر حاذق، چاپ اول، 1380ش، ص135 به نقل از کشف اللئالي.
[4] . حسن بن محمد بن حسن قمي، تاريخ قم، قم، آستانه مقدسه، چاپ اول، 1385ش، ص140.
[5] . خواجوي، محمد، ترجمه مفاتيح الغيب، تهران، نشر مولي، چاپ اول، 1363ش، ص122.
[6] . حکيمي، محمد، حضرت معصومه و شهر قم، قم، نشر دفتر تبليغات، چاپ دوم، 1376ش، ص47.
[7] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دارالوفاء، 1404ق، ج99، ص267.
[8] . حرعاملي، وسائل الشيعه، ج14، ص576؛ بحارالانوار، همان، ج48، ص316 به نقل از شيخ صدوق، عيون اخبار الرضا.
