سابقه عيد غدير در منابع اهل سنت اگـر عـيـد بـه مـعناى بازگشت خاطره تحولات بزرگ در زندگى بشر باشد, در ميزان فرهنگ اسـلامـى , روزغـدير, شايسته آن است كه به عنوان بزرگترين عيد بشر به ويژه مسلمانان گرامى داشته شود زيرا بزرگترين تحول عمر بشر در اين روز رخ داده , و چنانكه از زبان روايات شنيديم در اين روز دين كامل و سعادت بشر تضمين شده است . هـمـه اديـان آسـمـانى , مقدمه دين اسلامند و اسلام در روز غدير كامل شده و خداوند عالم آن را براى بشر پسنديده است .«اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام دينا»[1].
و هـيـچ رخـدادى بـه اندازه كامل شدن دين در زندگى نوع انسان تاثيرگذار نيست , و به همين جـهـت هـيـچ روزى مـانند روز غدير مناسب جشن و سرور نيست و درست به همين دليل , پيامبر اكرم (ص ) خود اين روز را عيد اعلام كرده مسلمانان را فرمود تا به او تهنيت گويند.فرمودند:« هنئونى , هنئونى ان اللّه تعالى خصنى بالنبوة و خص اهل بيتى بالامامة ؛ [2]
به من تهنيت گوييد, به من تهنيت گوييد خداى تعالى مرا به نبوت , و خاندانم را به امامت ويژگى داد». و همان حضرت فرمود:.«يوم الغدير افضل اعياد امتى و هو اليوم الذى امرنى اللّه تعالى ذكره بنصب اخى على بن ابيطالب علما لا متى يهتدون به من بعدى و هو اليوم الذى اكمل اللّه فيه الدين و اتم على امتى فيه النعمة و رضى لهم الا سلام دينا؛[3] .
روز غدير, برترين اعياد امت من است آن , روزى است كه خداى تعالى مرا مامور كرد, برادرم على بن ابـى طـالـب را چون نشانه اى براى امتم نصب كنم , تا پس از من بدو راه يابند, و آن , روزى است كه خداوند دين مرا كامل و نعمتش را بر امت من تمام نمود و راضى شد كه اسلام دين آنها باشد». بنابراين , توجه به روز غدير به عنوان يك عيد اسلامى , ريشه در زمان حيات پيامبر اكرم (ص ) دارد, وپـيـامـبر اكرم (ص ) كه اين روز را عيد اعلام كرده در حقيقت مؤسس اين عيد است پس از پيامبر اكرم (ص ),ائمه اطهار نيز به اين روز به عنوان عيد توجه ويژه داشته اند. ثقة الاسلام كلينى , در كافى از سالم روايت كرده است :
. به امام صادق (ع ) عرض كردم : آيا مسلمانان جز جمعه و فطر واضحى عيد ديگرى دارند؟ . فرمود: آرى , بزرگترين عيد. گفتم : چه روزى است ؟
. فرمود: روزى كه رسول خدا(ص ) اميرالمؤمنين (ع ) را به ولايت نصب كرد و فرمود:. من كنت مولاه فعلى مولاه [4] .
و از حسن بن راشد نيز روايت مى كند كه از امام صادق (ع ) پرسيدم :
. فـدايـت شـوم ! آيـا مـسلمانان جز فطر واضحى عيدى دارند؟
فرمود: آرى بزرگتر و شريفتر از آن دوگـفـتم : چه روزى است ؟ فرمود: روزى كه اميرالمؤمنين به ولايت منصوب شد گفتم : فدايت شـوم در ايـن روز چـه بايد بكنيم ؟ فرمود: روزه بگير و بر محمد و آل محمد درود فراوان بفرست و ازكـسـانـى كـه بـه آنـهـا ظـلم كردند, اظهار بيزارى كن پيامبران الهى به جانشينان خود دستور مـى دادنـدروز تـعيين جانشين را عيد بگيرند گفتم : كسى كه در اين روز روزه بگيرد چه پاداشى دارد؟ فرمود:معادل شصت ماه روزه [5] .
از ايـن گذشته از تاريخ استفاده مى شود كه مسلمانان در طول دورانهاى مختلف به اين روز توجه داشته و آن را عيد مى گرفته اند. ابوريحان بيرونى در كتاب الاثارالباقيه نوشته است :. روز هـيـجـدهـم , عـيـد غـدير خم مى باشد و آن نام منزلى است كه پيغمبر پس از حجة الوداع در آنـجـافـرود آمد و جهاز شتران را جمع كرد و بازوى على بن ابى طالب را گرفت و از آن جهازها بالا رفت وفرمود: هر كس را كه من مولا باشم , على مولاى اوست [6] .
چـنـانـكـه در اخـبـار و روايـات و كـلـمـات مـورخان ديديم , روز غدير از آخرين سال عمر شريف نـبـى مـكـرم اسـلام (ص ) يعنى همان سالى كه على (ع ) را به خلافت منصوب فرمود به عنوان عيد شـناخته شده و ازهمان سال و همان صحرا پا به پاى مسلمين در طول زمان و گستره كشورهاى اسلامى پيش رفته است . از نـظـر تاريخى , اين روز در زمان امام صادق (ع ) متوفاى سال 148, در زمان امام رضا(ع ) متوفاى سـال203 , در زمـان غـيبت صغرا كه فرات ابن ابراهيم كوفى و كلينى رازى مى زيسته اند, در زمان مـسعودى متوفاى سال 345, ثعالبى نيشابورى , متوفاى سال 429 و ابوريحان بيرونى متوفاى سال 430, در زمـان ابـن طلحه شافعى متوفاى 654, و ابن خلكان , متوفاى 681 هجرى قمرى به عنوان عيدشناخته شده بود. از نـظـر گـسـتـره جـغـرافـيـايـى در مـنـاطـق شرقى جهان اسلام , يعنى ماورا النهر محلى كه ابوريحان مى زيسته , و نيشابور كه محل تولد ثعالبى است , تا رى كه زادگاه و اقامتگاه كلينى است , و تا بغداد كه محل تولد و رشد مسعودى است , تا حلب كه محل زندگى و وفات ابن طلحه شافعى و مـصـر كـه مـحـل زنـدگـى و وفات ابن خلكان است , مردم به اين عيد توجه داشته و آن را جشن مـى گـرفـته اند اين در صورتى است كه فرض كنيم هر يك از اين بزرگان از محيط زندگى خود خـبـر داده انـد, در حـالـى كـه مى دانيم اولابعضى از آنها چون مسعودى و بيرونى اكثر كشورهاى اسلامى را گشته اند, ثانيا در نوشته هاى ايشان از اين روز به عنوان عيد مسلمين ياد شده است .
[1]. سـوره مائده ، آيه 3 به طورى كه ابن مغازلى در مناقب ، ص 19، فرائدالسحطين ، ج1 ، ص 73، بـاب 12، حـديـث 39 و 40 روايت كرده اند، اين آيه در روز غدير بعد از نصب اميرالمؤمنين (ع ) نازل شده است .
[2]. الغدير، ج 1، ص 274 به نقل از مشرف المصطفى تاليف ابوسعيد خرگوشى نيشابورى ، متوفى 407.
[3]. الغدير، ج 1، ص 283، و اقبال الاعمال ، ص 466 (مستند از اهل سنت ).
[4]. فروع كافى ، ج 2، ص 148 باب صيام الترغيب ، حديث 3.
[5]. فروع كافى ، ج 2، ص 148 باب صيام الترغيب ، حديث 1.
[6]. ترجمه آثار الباقيه ، ص 460.
