مرســـــــلون

سازگاریِ «خلود در جهنم» با عدل پروردگار «وَ هُمْ فيها خالِدُونَ»؛ علامه­ی جوادی در ارتباط با این بخش از آیه­ ی شریفه، بحث نسبتاً مبسوطی را پیرامون خلود در جهنم و بهشت بیان فرموده که اجمالا به آن اشاره می­شود؛ ایشان می­نویسد: اثبات خلود براي بهشتيان چندان دشوار نيست؛ چنان­كه اثبات آن براي دوزخيان چندان آسان نخواهد بود. از اين‏رو درباره ­ی خلودِ دوزخيان اختلاف است: سؤال: چرا انساني كه زماني كوتاه در دنيا عصيان كرده، براي هميشه در جهنّم مي‏سوزد؛ اين كار چگونه با عدل خدا سازگار است؟ جواب: گرچه دوزخيان به دليل عمرِ محدودِ خود مدّت كوتاهي معصيت كرده‏اند و به همين دليل گناهان آنها نيز محدود است، لكن نيّت آنها اين بوده كه اگر هميشه در دنيا باشند نيز، از عصيان دست برندارند. و مراد از نيّت در مبحث خلود، قصد و اراده نيست تا اشكال شود كه خداوند به مجرّد نيتِ گناه كسي را عذاب نمي‏كند، بلكه اين نيّت به معناي اعتقاد و شاكله‏اي است كه انسان بر اساسِ آن عمل مي‏كند، چنان­که فرمود: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‏ شاكِلَتِهِ»«أسراء/۸۴». بنابراین، محور كيفر يا پاداش اَبدي، عقيده و جهان‏بيني انسان است، نه عمل أعضا و جوارح او و چون عقيده­ ی راسخ، موجودي است مجرد و ثابت، ثمره­ی آن نیز همیشگی خواهد بود. بر این اساس، براي كافر بر اثر كفر كه از بزرگترين گناهان كبيره است پيوسته گناه ثبت مي‏شود و گناهِ عمليِ كافر هم به گناهانِ اعتقاديِ او افزوده مي‏شود. در مقابل، براي مؤمن بر اثر عقيده­ ی توحيدي­اش همواره ثواب نوشته مي‏شود و اعمال نيك او بر آن ثوابها افزوده خواهد شد وگرنه براي گناهانِ عملي خود مجازات شده و سپس به بهشت مي‏رود. به بیان دیگر؛ كسي كه بر اثر بينش انحرافي به پيامبر خدا مي‏گويد: «سَواءٌ عَلَيْنا أ وَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْواعِظينَ»«شعراء/۱۳۶»، اگر تا أبد هم در دنيا باشد با اين عقيده و جهان‏بينيِ زشت زندگي خواهد كرد؛ تا آن­جا كه خداوند مي‏فرمايد: كفر چنان در قلب آنان رسوخ كرده كه با ديدن خطرهاي مرگ و فشار قبر و برزخ و سقوط در آتش جهنّم، اگر باز هم به دنيا برگردند معصيت مي‏كنند: «وَ لَوْ تَرى‏ إِذْ وُقِفُوا عَلَى النَّارِ فَقالُوا يا لَيْتَنا نُرَدُّ وَ لا نُكَذِّبَ بِآياتِ رَبِّنا وَ نَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ * بَلْ بَدَا لَهُم مَّا كاَنُواْ يُخْفُونَ مِن قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّواْ لَعَادُواْ لِمَا نُهُواْ عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُون»«انعام/۲۸-۲۷».[1] [1]. برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: جوادی آملی، عبدالله(1385هـ ش)ج۲، ص۴۸۴-۴۸۲.