سرپرست خانواده چگونه خرج کند ؟
از مهمترین مسائلی که هر انسان و خصوصا سرپرست خانواده با آن سروکار دارد، تدبیر در امور اقتصادی خانواده است . زیرا آرامش و آینده اهل خانه، کاملا با این تدابیر در ارتباط است . در کلامی گهربار از امام علی علیه السلام نقش تدبیر مالی در زندگی اینگونه بیان شده است :
« إِنَّ أَفْضَلَ الْفِعَالِ صِیَانَةُ الْعِرْضِ بِالْمَالِ.»1 همانا بهترین کارها حفظ آبرو به وسیله مال است . یعنی مهمترین وظیفه ی پول و مال حفظ آبروی انسان است پس همیشه باید تدبیر مالی به گونه ای صورت گیرد که این هدف، یعنی حفظ آبرو محقق شود.
اگر بخواهیم حد و مرز صحیح در مدیریت اقتصادی را بیابیم، این کلام امام کاظم علیه السلام آن را بیان می کند عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبَانٍ قَالَ: «سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنِ النَّفَقَةِ عَلَى الْعِیَالِ فَقَالَ مَا بَیْنَ الْمَکْرُوهَیْنِ الْإِسْرَافِ وَ الْإِقْتَارِ »2:
تامین هزینه های خانواده، بین دو مرز اسراف و بخل قرار دارد . اسرف یعنی، مال و ثروت را بیهوده هدر دادن و در جاهای بی فایده، هزینه کردن . گاهی زن و مرد عادت دارند، هرسال، بدون اینکه لباسشان کهنه شده باشد، لباس عوض کنند؛ یا لوازم دکوری و مبلمان را سالانه تعویض کنند. خداوند در قرآن کریم در ذم این گناه، اسراف کنندگان را برادران شیطان خوانده است. إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ3 .
مرز دوم در تامین هزینه های زندگی، بخل است. بخل یعنی انسان، بدون دلیل قانع کننده ای برای امور متعارف زندگی خرج نکند و با عناوینی همچون ذخیره برای روز مبادا یا داشتن پشتوانه مالی، فقط به ذخیره کردن رو آورد. این مسئله باعث می شود برای خود و خانواده اش در جاهایی که نیاز است، هزینه نکند و علاوه بر سختی و مشقتی که ایجاد می کند، باعث بیماری یا از دست دادن فرصت های آینده شود. اما تاثیر بخل بر آبروی خانواده نیز جای شک و شبهه نیست چنانچه در روایتی از امام رضا علیه السلام در مورد بخل اینگونه امده «: البُخلُ یُمَزِّقُ العِرْضَ»4یعنی بخل آبرو را به باد می دهد .
البته در روایات ما آمده که، اگر سرپرست ، توان مالی دارد خانواده را در وسعت و رفاه قرار دهد و فشار بی خودی به آن ها نیاورد، ولی این به معنای اسراف نیست. در حدیثی از امام کاظم علیه السلام آمده : «عِیالُ الرَّجُلِ اسَراؤُهُ، فَمَن أنعَمَ اللّهُ عَلَیهِ نِعمَةً فَلیُوَسِّع عَلى اسَرائِهِ، فَإِن لَم یَفعَل أوشَکَ أن تَزولَ تِلکَ النِّعمَة»5 یعنی خانواده مرد، [به منزله] اسیران اویند. پس، هر که خداوند به او نعمتى داد، باید اسیرانش را در گشایش قرار دهد؛ زیرا اگر چنین نکند، به زودى، آن نعمت، از کف او مىرود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1: کافی ج4، ص: 49
2: همان ص: 55
۳ : الإسراء : 27
4: بحار الأنوار: ج78/ص 357
5: من لا یحضره الفقیه: ج 3 ص 556
