نام او فاطمه بود که پس از ازدواج با امام علي (عليه السلام) با کنيه "امُّ البنين" (مادر پسران) مشهور شد.
پدر ایشان حزام بن خالد بن ربيعة بن وحيد بن کعب بن عامر بن کلاب بود،او مردي شجاع و دلير و راستگو بود. وي از استوانه هاى شرافت در ميان عرب و در بخشش، مهمان‌نوازى، دلاورى و رادمردى و منطق قوي مشهور بود.(1)
مادر بزرگوار ام البنين، ثمامه دختر سهيل بن عامر بن جعفر بن کلاب بود که در تربيت فرزندان کوشا بوده و تاريخ از وي چهره درخشاني را به تصوير کشيده است.(2)
در مورد تاريخ دقيق ولادت حضرت ام البنين اطلاعي در دست نيست و مورخان سال ولادت او را ثبت نکرده اند، برخي از مورخان زمان ولادت ايشان را در حدود پنج سال پس از هجرت (در حوالي کوفه) تخمين زده اند.(3)
امام علي(عليه السلام) با ام البنين بعد از شهادت حضرت زهرا(س)ازدواج نمود.سالي که ام البنين به همسري امام برگزيده شد به طور دقيق معلوم نيست. وليمورخان با توجه به اختلاف نظر در سن حضرت عباس (عليه السلام) که در زمان شهادت 32 تا 39 ساله بوده‌اند و ميلاد آن حضرت را در سال 24 يا 26 هجري قيد کرده‌اند. معتقدند ازدواج ام‌البنين به تحقيق قبل از سال 23 هجري واقع شده است.و برخي معتقدند از تاريخ ازدواج فاطمه، ام‌البنين تا زمان تولد حضرت عباس (عليه السلام) 10 سال فاصله شده و اگر اين قول درست باشد، تاريخ اين ازدواج فرخنده سال 13 يا 16 هجري بوده است.برخي از تاريخ نويسان نوشته‌اند ابوالفضل العباس (عليه السلام) در جنگ صفين حضور داشته و در آن زمان 15 تا 17 ساله بوده است.اگر اين قول درست باشد چون پيکار اصلي صفين در ماه صفر سال 37 هجري اتفاق افتاده، بنابراين تولد آن حضرت در سال ازدواج علي (عليه السلام) با ام‌البنين صحيح به نظر نمي‌رسد و محتمل است سال 12 هجري اين وصلت ميمون به وقوع پيوسته است.(4)
حاصل ازدواج امام علي با او، چهار پسر رشيد بود به نامهاي: عبّاس، عبدالله، جعفر و عثمان، که به دليل داشتن همين پسران، او را ام البنين( مادر پسران) ميخواندند. فرزندان ام البنين همگي در کربلا به شهادت رسيدند و نسل ايشان از طريق عُبيداللّه فرزند حضرت ابوالفضل عليهالسلام ادامه يافت. با نگاهی به تاریخ می فهمیم که زندگاني ام البنين همواره با بصيرت و نور و دانش همراه بوده و اين ويژگي والا در جاي جاي کتب تاريخي ذکر شده وما را با عظمت اين بانوي عالمه و فاضله آشنا مي سازد. علاقه ی ام البنين به اهل بيت(عليهم السلام) و بصيرت ديني او به امامت به قدري بوده که درباره او مي نويسند: «براي عظمت و معرفت و بصيرت ام البنين کافي است که او هر گاه بر اميرالمؤمنين وارد مي شد و حسنين مريض بودند با ملاطفت و مهرباني با آنها صحبت مي کرد و از صميم قلب با آنها برخورد مي کرد چونان مادري مهربان و دلسوز»(5)
علمِ سرشارِ ایشان در کلام او و فرزند بزرگوارش عباس نمايان است. او از محدثات شيعه است و فرزندان خود را با علم و دانايي تربيت کرد. اگرچه آنان فرزندان «باب علم نبي» بودند اما از دانش مادري هم بي بهره نبودند چنانکه حضرت علي(عليه السلام) در مورد عباس مي فرمايد: اِنّ ولدي العباس زُقّ العلمَ زقّاً. «همانا فرزندم عباس در کودکي علم آموخت و به سان نوزاد کبوتر که از مادرش آب و غذا مي گيرد از من معارف را فرا گرفت»(6)
ام البنین ، بعد از زينب کبري عليهاالسلام دار فاني را وداع گفت،عده ای از مورخان سال وفات او را سال 70 هجري قمري و عده ديگري تاريخ وفات او را سيزدهم جمادي الثاني سال 64 هجري قمري دانسته اند که نظر دوم از شهرت بيشتري برخوردار است.(7)
او در قبرستان بقيع در کنار سبط رسول خدا، امام حسن(علیه السلام)، و فاطمه بنت اسد به خاک سپرده شد.(8)
پی نوشت:
(1). قمر بنی هاشم، عبدالرزاق المقرم، ص 9.
(2).مقاتل الطالبین ص 22
(3).کتاب سردار کربلا سید عبدالرزاق موسوی المقرم ص 34.
(4).کتاب چهره درخشان قمربنی هاشم ص 59.
(5). ریاحین الشریعه،ذبیح اللّه محلاتی، ج3 ص16.
(6) سپهسالار عشق،احمد لقمانی، ص23.
(7). محدثات شیعه، دکترغروی نایینی، ص 53.
(8). زندگانی قمر بنی هاشم باب الحوائج، ص137.
