آیاتى كه در قرآن پیرامون این مساله بحث مىكند در حقیقت به چند دسته تقسیم مىشود
گروه اول- آیاتى است كه بطور مطلق شفاعت را نفى مىكند مانند:
" أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ" (بقره 254) و مانند" وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ" (بقرة: 48).
در این آیات راههاى متصور براى نجات مجرمان غیر از ایمان و عمل صالح چه از طریق پرداختن عوض مادى، یا پیوند و سابقه دوستى، و یا مساله شفاعت نفى شده است.
در مورد بعضى از مجرمان مىخوانیم:" فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِینَ" (مدثر: 48):" شفاعت شفاعت كنندگان به حال آنها سودى ندارد".
گروه دوم- آیاتى است كه" شفیع" را منحصرا خدا معرفى مىكند مانند:
" ما لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفِیعٍ" (سجده: 4):" غیر از خدا ولى و شفیعى نداریم" و" قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمِیعاً" (زمر: 44):" همه شفاعتها مخصوص خدا است".
گروه سوم- آیاتى است كه شفاعت را مشروط به اذن و فرمان خدا مىكند مانند:" مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ" (بقره: 255)" چه كسى مىتواند جز به اذن خدا شفاعت نماید"؟ و" وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ" (سبأ:
23):" شفاعت جز براى كسانى كه خدا اجازه دهد سودى ندارد".
گروه چهارم- آیاتى است كه شرائطى براى شفاعت شونده بیان كرده است گاهى این شرط را رضایت و خشنودى خدا معرفى مىكند مانند:" وَ لا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى" (انبیاء: 28).
طبق این آیه شفاعت شفیعان منحصرا شامل حال كسانى است كه به مقام" ارتضاء" یعنى پذیرفته شدن در پیشگاه خداوند، رسیدهاند.
و گاه شرط آن را گرفتن عهد و پیمان نزد خدا معرفى مىكند مانند" لا یَمْلِكُونَ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً". (مریم: 87) (منظور از این عهد و پیمان ایمان به خدا و پیامبران الهى است).
و زمانى" صلاحیت شفاعت شدن" را از بعضى از مجرمان سلب مىكند، مانند سلب شفاعت از ظالمان در آیه زیر:" ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَ لا شَفِیعٍ یُطاعُ": (غافر: 18).
و به این ترتیب داشتن عهد و پیمان الهى یعنى ایمان، و رسیدن به مقام خشنودى پروردگار و پرهیز از گناهانى چون ظلم و ستم، جزء شرائط حتمى شفاعت است.
خلاصه اینكه آیات شفاعت بخوبى نشان مىدهد كه مساله شفاعت از نظر منطق اسلام یك موضوع بى قید و شرط نیست بلكه قیود و شرایطى، كه چهره اصلى شفاعت و فلسفه آن را روشن مىسازد.
منبع با تلخیص تفسیر نمونه، ج1، ص: 223
-----------------------------------------------------------------------------
برای مشاهده ی مطلب مرتبط
شفاعت در عالم آخرت(قسمت اول)
