به نام خدا
موضوع: شناخت عوامل تربیت:
مباحث تربیتی یکی از بنیادی ترین مباحث علوم انسانی، و یکی از ارزنده ترین مباحث اجتماعی، سیاسی است که با بسیاری از مباحث دیگر رشته های علوم ضروری، ارتباط تنگاتنگ دارد.
اگر یک کودکی تربیت درست نشود قطعاً آثار مخرب این تربیت نشدن را درجوانی باید انتظار کشید لذا ما می بینیم یکی از صفات خداوند متعال، (رب العالمین) می باشد و در قرآن کلمۀ (رب) از واژه هایی است که 1002 مرتبه بکار رفته است و این همه تکرار یک کلمه در قرآن بسی جای تأمل دارد.
رب، یعنی کسی که در رشد و پرورش چیزی نقش داشته باشد، و خداوند در سوره حمد، خودش را پرورش دهندۀ عالَم معرفی کرده است. لذا هدف اساسی همۀ پیامبران الهی تربیت درست بشری بوده است.
با شناخت عوامل تربیت یک انسان می توان، عواملی که نادرست می باشند را تصحیح کرد که بتوان یک جامعه تربیت شدۀ درست، را انتظار داشت.
عامل اوّل: پدر و مادر
آموزشگاه آغازین هر فردی، خانه و خانواده است، این خانواده می تواند عاملی اساسی تربیت درست و هم عامل اصلی انحراف و آلودگی های فکری کودکان گردند، امام علی(علیه السلام) در این رابطه می فرماید:(حق فرزند بر والدین این است که آنها فرزند را خوب تربیت کنند.1)
و آنقدر این تأثیر تربیت والدین را مهم می داند که می فرمایند:(دوستی میان پدران سبب خویشاوندی میان فرزندان است.2)
این سخن گوهربارِ امیرِ کلام می فهماند،که رفتار والدین برای یک فرزند الگو و معیار می شود، و در آینده این الگو می شود معیار زندگی فرزندان.
عامل دوّم: خانواده
خانواده یک جامعۀ کوچک است که یکی از عوامل مهم تربیتی می باشد که فرزندان از اعضاء خانواده الگو می گیرند و رنگ می پذیرند. از این رو امام علی(علیه السلام) سفارش می کنند که با خانواده های خوب، اصیل و صالح روابط دوستانه برقرار کنید.(روابط خود را با افراد با شخصیت و اصیل و خانواده های صالح و خوش سابقه برقرار کن.3)
عامل سوّم: معلّم،آموزگار
امام علی(علیه السلام) در تأثیر چشمگیر آموزگار به مالک اشتر می فرمایند:(در جلسات درس دانشمندان زیادی به گفتگو بنشین و با اندیشمندان نیز بسیار به بحث و بررسی بپرداز که وضع کشورت را اصلاح می کند.4)
با توجه به این کلام نورانی و آنچه امروزه ما می بینیم، می توان این نتیجه را گرفت که بعد از والدین و خانواده، آموزگار یکی از عوامل اصلی تربیت فرزندان می باشد به گونه ای که شاگرد بیشتر دوست دارد خودش را شبیه معلّم ، استاد خود کند، نوجوانانی را در جامعه می بینیم که به کلاس موسیقی می روند تا بتوانند بنوازند (که این خود یک هنر خوبی است) ولی بعد از مدتی مشاهده می شود که حتی طرز پوشش او هم مثل استادش شده است.
عامل چهارم: جامعه
والدین در انتخاب محیط و محلۀ زندگی دقت کنند.
در قرآن وقتی از جهنمیان پرسیده می شود که:(از نظر دینداری در چه حالی بودید آنها می گویند که ما در زمین ضعیف بودیم، فرشتگان می گویند آیا زمین خدا وسیع نبود تا در آن معاجرت کنید؟5)
جالب تر این است که تعبیر اولیه قرآن در این آیه از اینگونه افراد که برای پیشرفت، ترقّی مهاجرت نکردند، این است که آنها (ظلم کننده به خودشان) هستند.
پس محیط مثل خون در وجود فرزندانمان می باشد و باید خون کثیف را تا قبل از اینکه باعث بسته شدن رگهای قلب شود، تصفیه کنیم تا دچار سکته قلبی نشویم.
عامل پنجم: دوست
از قدیم یک ضرب المثلی همیشه بین مردم رواج داشته و آن این است که: اگر دو اسب را کنار هم ببندی اگر همرنگِ هم نشوند قطعاً همخوی می شوند.
حواسمان به دوستانِ فرزندانمان باشد.
امام علی(علیه السلام) دوستی با چهار دسته را منع می کنند؛ دوستی با احمق، بخیل، فاسد، درغگو، که باعث می شود، فرزند هم مانند او شود.
یک سیب فاسد، تمام سیب های سالم یک جعبه را فاسد می کند.
1ـ نهج البلاغه حکمت 399
2ـ محاضرات الادباء ج 1 ص 157
3ـ تحف العقول ص 126
4ـ نهج البلاغه نامه 53
5ـ سوره نساء آیه 97
