تحلیل سیاسی از مباحث مهمّ و رایج در علوم اجتماعی و سیاسی است و هر کدام از مکاتب و گونه‌های اندیشه‌ای از زاویة نگاه خود به آن نگریسته‌اند. جامعه‌ای که خود را ملزم به تفکّر دربارة پدیده‌های سیاسی می‌داند،
اهمیت نحوة صحیح تفکّر در این مورد را مهم خواهد دانست؛ زیرا بر پایة تحلیل پدیده‌های سیاسی و اجتماعی، انسان به قضاوت می‌نشیند، تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند.
مقام معظم رهبری(حفظه الله) در همین باره میفرماید:
«اگر ملّتی قدرت تحلیل خود را از دست بدهد، فریب و شکست خواهد خورد. اصحاب امام حسن(علیه السلام)قدرت تحلیل نداشتند؛ نمی‌توانستند بفهمند که قضیه چیست و چه دارد می‌گذرد. اصحاب امیر المؤمنین(علیه
السلام)، آنهایی که دل او را خون کردند، همه مغرض نبودند؛ اما خیلی از آنها ـ مثل خوارج ـ قدرت تحلیل نداشتند. قدرت تحلیل خوارج ضعیف بود. امیرالمؤمنین(علیه السلام)می‌فرمود: «وَ لَا يَحْمِلُ هَذَا الْعَلَمَ إِلَّا أَهْلُ
الْبَصَرِ وَ الصَّبْر»اوّل بصیرت، هوشمندی، بینایی، قدرت فهم و تحلیل و بعد صبر و ایستادگی.»
با توجه به گسترة چشمگیر منابع و رسانه‌های خبری و تحلیلی که می‌کوشند رویدادها و پدیده‌ها را از زاویة نگاه و منافع خود تحلیل کنند، داشتن روش درست و تحلیل پدیده‌های سیاسی و اجتماعی، ضروری به نظر
می‌رسد. این امر در الگوی مردم سالاری دینی ـ که در آن سیاست، جزئی از زندگی عمومی است ـ اهمیت ویژه‌ای دارد.
حکومت های مستبد نفعشان به این است که مردم سیاسی نباشند. مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند؛ اما حکومتی که می‌خواهد به دست مردم کارهای بزرگ انجام دهد، نظام را می‌خواهد با قدرت بی‌پایان
مردم به سر منزل مقصود برساند و مردم را همه چیز نظام می‌داند. مگر مردمش، به خصوص جوانان و بالاخصّ جوانان طلبه و دانشجویش می‌توانند غیر سیاسی باشند؟
در جهان امروز به طور قطع مسائل سیاسی پر ابهام هستند. حتماً تجربه کرده‌اید که حادثه‌ای در زمان حضور ما اتفاق می‌افتد؛ اما از ماهیّت و حقیقت آن حادثه - آن گونه که لازم است - مطلع نیستیم و در موضع‌گیری
نسبت به آن دچار مشکل می‌شویم. علّت آن را باید در پیچیدگی حوادث و چند بُعدی بودن آنها جستجو کرد؛ زیرا بسیاری از وجوه آن واقعه زود شناخته نمی‌شود.
شهید مطهری(ره): درباره فایده تحلیل سیاسی می نویسد: «فکر نکنید کسانی که در متن یک حادثة سیاسی حضور دارند، نیازمند تحلیل سیاسی نیستند؛ چون هنگام وقوع، گرد و غباری فضا را می‌گیرد و بسیاری از
حقایق دیده نمی‌شود. بنابراین، حتی کسانی که نقش آفرین یک صحنه سیاسی‌اند، نیازمند تحلیل افرادی‌اند که به کلّ واقعه اشراف دارند. اگر مردم در متن جریان نهضتی باشند، آنها را از تحلیل ماهیّت نهضت بی‌نیاز
نمی‌کند. هر نهضت در حال جریان، برای مردمی که در متن آن قرار دارند، بیشتر نیازمند به تحلیل و بررسی است، تا وقتی که پایان می‌پذیرد. و یا نسبت به آن مردمی که در خارج یا حاشیة آن قرار دارند. گویی
بخواهیم صحنه‌ای را که آلوده گرد و غبار است، مشاهده کنیم یا از آن عکسبرداری نماییم؛ که البته اندکی دشوار است. هنگامی که نهضتی پشت کرده و پایان یافته است، مانند آن است که بخواهیم صحنه‌ای را پس از
فرو نشستن گرد و غبار ببینیم، یا از آن عکسبرداری نماییم.
بنابراین داشتن تحلیل سیاسی مناسب و بهره مندی ازآن از ضروریات زندگی اجتماعی است.
منبع:1.بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله) در دیدار اقشار مختلف مردم،26/1/1370
2.نهضت های اسلامی در صد سال اخیر، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، تهران، 1366 ش
