بسم الله الرحمن الرحیم
آیا نژاد یا ملیت و قومیت یا رنگ پوست دلیل برتری یکی بر دیگری و ملتی بر ملل دیگر است ؟
عرب یا عجم ، فارس یا ترک یا لر یا کرد یا بلوچ و... کدامیک افضلند؟
ایا برتری نژادی و قومیتی منشا عقلایی و الهی و دینی دارد؟
جواب: آنچه از قرآن به عنوان کتاب راهنمای بشریت برداشت می شود این است که نژاد و قومیت و رنگ پوست هیچ کدام عامل برتری یکی بر دیگری یا گروهی بر گروه دیگر نیست بلکه ملاک قران برای فضیلت تقواست.(۱)
برای نمونه وقتی خداوند متعال دستور سجده بر آدم را صادر فرمود همگی به جز ابلیس سجده کردند و علت سرپیچی خود از فرمان حق را اینگونه بیان کرد:" قال انا خیر منه خلقتنی من نار و خلقته من طین(۲) :
گفت: من از او بهترم، مرا از آتش پديد آورده اى و او را از گِل آفريدى."(۳)
بعد از این خداوند ابلیس را از آن جایگاه رفیع اخراج کرد و فرمود:"قال فاهبط منها فما یکون لک ان تتکبر فیها فاخرج انک من الصاغرین(۴):
خدا فرمود: از اين جايگاه و منزلتت [كه عرصه فروتنى و فرمانبردارى است] فرود آى؛ زيرا تو را نرسد كه در اين جايگاه بلند، بزرگ منشى كنى پس بيرون شو كه قطعاً از خوارشدگانى"(۵)
چند نکته جالبی توجه است :
1.ولایت پذیری و عدم ولایت پذیری: دسته ای چون ملائکه آنچنان فرمانبردارند که علت سجده و فضیلت آدم را جویا نشده بی چون و چرا سجده می کنند و از طرفی ابلیس علاوه بر نقض فرمان الهی خود را برتر از آن میداند که بر آدم سجده کند
2. عاملی سرپیچی ابلیس تکبری بود(6) که سرمنشا آن برتر دانستن جنس و نژاد خودش بود زیرا گفت من از آتشم پس بهتر هستم و آدم از گل. پس یکی از عوامل تکبر و خود بزرگ بینی نژاد پرستی است .
3.فضیلت وقتی عاملی حقیقی نداشته باشد اثری نامطلوب می گذارد همانگونه که در داستان ابلیس سبب برتری غیرحقیقی و کاذب بود و ابلیس خیال کرده بود که افضل است لذا نتیجه آن تکبر و نافرمانی حق بود و تکبرش باعث سقوط او شد. و حال اینکه اگر فضیلت حقیقی باشد ثمره و میوه آن تواضع و فروتنی است معروف است که درختی که پربارتر است افتاده تر و خمیده تر است.
"امام صادق عليه السّلام فرمود: هيچ كس لاف بزرگى نزند جز بسبب ذلتى كه در خود ميبيند، و در حديث ديگر است كه آن حضرت فرمود. مردى تكبر و گردنكشى نكند، مگر بجهت ذلتى كه در خود مىبيند.
شرح: كسى كه ميداند دانش ندارد، در برابر مردم اظهار فضل و خودنمائى ميكند تا بدان وسيله نقص خود را جبران كند، و كمالى براى خود بتراشد، و حاصل مطلب اينكه انسان بطبع خويش خواهان ترقى و كمال و اظهار آن نزد همگان است، پس اگر در واقع و حقيقت، شرف و كمالى داشته باشد، هدف و منظورش تأمين مىشود، و اگر آن كمال را نداشته باشد با خود نمائى و گردنفرازى بر مردم عيب خود را مي پوشاند و بخيال خويش هدفش را تأمين ميكند".(۷)
4.پس نژاد و قومیت فضیلت نیست چون نتیجه نژادپرستی تکبر و سقوط است. اما سقوط خود دارای مرتبی است و بسته به جایگاه و منزلت شخص سقوط او هم فرق خواهد کرد و در داستان مذکور سبب محرومیت شیطان از مقام شریفی شد که خداوند در مورد آ» جایگاه چنین می فرماید:فما یکون لک ان تتکبر فیها(۸):زيرا تو را نرسد كه در اين جايگاه بلند، بزرگ منشى كنى(۹)
۱. ان اکرمکم عند الله اتقاکم. حجرات ۱۳
۲ . اعراف ۱۲
۳.ترجمه قرآن. انصاریان.ص ۱۵۲
۴.اعراف ۱۳
۵.ترجمه قرآن. انصاریان.ص ۱۵۲
۶.زاهد كيست؟ وظيفه اش چيست؟ / ترجمه الزهد ؛ ص۶۹
۷.أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج۳، ص: ۴۲۶
۸.اعراف ۱۳
۹.ترجمه قرآن. انصاریان.ص ۱۵۲
