خنده‌رو بودن و شوخ‌طبعی یک فضیلت توصیه‌شده است که موجب جذب قلوب می‌شود. پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه وآله) دراین‌باره می‌فرمایند: «اِنّ مِن اَحبِّ الأعمالِ اِلیَ اللّه عزّ و جلّ اِدخالُ السّرور علی المؤمنین؛ از محبوب‌ترین کارها نزد خدای متعال، وارد ساختن شادمانی بر دل مؤمنان است.»[1] درباره امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که آن حضرت، بسیار خنده‌رو و شوخ‌طبع بود: «وَ کانَ کثیر الدّعابة وَ التبسّم»[2].
البته باید توجه داشت که این شوخی و خنده‌رویی حدومرزی دارد که باید رعایت شود. ازجمله اینکه:
1. زیاد نباشد:
حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام): «کثرَةُ المِزاحِ تَذهَبُ البَهاءَ وَ توجِبُ الشَّحناءَ؛ شوخی زیاد، ارج و احترام را می‌برد و موجب دشمنی می‌شود.»[3] در روایتی دیگر از حضرت رسول‌الله (صلی‌الله علیه وآله) واردشده است که فرمود: «کَثْرةُ المِزاح تَذْهَبُ بماءِ الوجهِ و کثرةُ الضِّحکِ تَمْحُو الایمانَ، شوخی بیش از حد، آبرو را می‌برد و خنده زیاد، ایمان را محو می‌کند.»[4]
2. آلوده به گناه نباشد:
امام صادق (علیه‌السلام): «اِنَّ اللّه یُحِبُّ المُداعِبَ فی الجماعَةِ بلا رَفَثٍ؛ خداوند، شوخ و مزاح کننده و بذله‌گو در میان جمع را دوست می‌دارد، اگر به گناه کشیده نشود.»[5] مثلا منجر به تمسخر، غیبت، تهمت و رنجاندن دیگران نشود.
3. شرایط مکان زمان، مکان، سن، جنسیت و روحیات مخاطب رعایت شود:
باید شرایط روحی، سنی، جنسی و موقعیت زمان و مکان گفتگو رعایت شود. گاهی مخاطب ازنظر روحی آمادگی شوخی ندارد؛ مانند شوخی با شخص بیمار یا در حال خواب و مطالعه یا شوخی نامناسب با جنس مخالف، کودکان خردسال یا پیران کهن‌سال.
لذا بر مبلغ لازم است که هنگام اجرای برنامه تبلیغی حد اعتدال را رعایت کند و از شوخی و خنده و سخنان جلف و سبک بپرهیزد تا هم هیبت و وقارش حفظ شود و هم بتواند در قلوب مردم جا باز کند و مؤثر باشد.
[1]. بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۶۰٫.
[2]. بحارالانوار، ج 17، ص 33.
[3]. عیون الحکم و المواعظ ص ۳۹۰، ح ۶۶۱۱.
[4]. بحارالانوار، ج 69، ص 259.
[5]. بحار/ج ۷۳/ص ۶۰٫
