مُحرّم، نام یکی از ماه‌های قمری است که سابقه‌اش به عصر پیش از اسلام می‌رسد، اما بعد از حادثه تاریخی عاشورای سال 61 هجری، رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است.
مُحرّم، تفاوتی با سایر ماه‌ها ندارد جز اینکه حسینی‌تر است. از آن روزی که خون امام حسین (ع) در ماه محرم بر زمین ریخت، محرم، به نام ایشان زده شد. بر این اساس، زندگی ارادتمندان به امام در این ماه، عاشورایی می‌شود. البته سیره حسینی اختصاصی به محرم نداشته و ندارد، اما محرم، بهانه‌ای برای یادکرد بیشتر از امام شده است.
پاسخ به این سوال که «در این ماه، فرصت‌ها را برای کدام امور، مصرف کنیم؟» برای هرکس متفاوت است؛ شرکت در مجالس عزا، مسافرت، مطالعه، خرید، تفریح و ... می‌توانند گزینه‌های مطرح باشند. اما در نظر گرفتن چند نکته شاید ما را در انتخاب گزینه‌های مناسب‌تر یاری دهد.
موقعیت امام حسین (ع)
پاره‌ای از ایام سال به نام گروه‌ها و افراد مختلف اختصاص یافته‌اند؛ روز پزشک، روز کارگر، روز معلم و مناسبت‌های دیگر. توقعی که می‌رود این است که این روزها بهانه‌ای برای توجه بیشتر به این افراد و گروه‌ها شود. حتی در روز «زمین»، مردم به فکر زمین می‌افتند و کمتر به آن آسیب می‌رسانند.
در منظومه فکری و عقیدتی شیعیان، محرم به امام حسین (ع) اختصاص یافته است. شایسته است که توجه شیعیان نسبت به ایشان افزون‌تر شود. مسلماً موقعیت ویژه‌تر و والاتر اهل بیت (ع) نزد مردم، توجیه‌گر حرمت‌نهادن و نگاه ویژه‌تر به آنان خواهد بود.
البته لازم نیست که این توجه کردن، در اشک و اقامه عزا خلاصه شود، بلکه احیای سیره حسینی و اهمیت به آنچه خون امام به خاطرش ریخته شد نیز جایگاه والایی خواهد داشت. اشک و عزا، می‌توانند چراغ‌های خوبی برای مطالعه کتاب حسینی باشند.
شهید آگاهی
بر پایه نقل‌ها، امام صادق (ع)، کلیدی‌ترین هدف امام حسین (ع) را «جهل زدایی» دانسته است. ایشان در زیارت اربعین، در مورد جد بزرگوارش چنین می‌فرماید: بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلَالَة؛خونش را به خاطر تو (خداوندا) بذل کرد تا بندگانت را از نادانی و سرگردانیِ گمراهی، بیرون آورد. آنچه امام حسین (ع) انجام داد برای خودش و اهلش، پرمشقت و دردآور بود، اما هدفش منفعتی برای همه مردم بود. او ترجیح داد خونش برای رهایی مردم از چنگال جهل و گمراهی ریخته شود.
فداکاری بزرگ و انکارناپذیر امام حسین (ع)، وظیفه سنگینی بر دوش وجدان‌های بیدار می‌گذارد. در نظر گرفتن مصائبی که امام و اهل بیتش در مسیر رسیدن به این هدف والای مردمی، متحمل شدند، اجازه نمی‌دهد غبار غفلت بر وجدان بیدار نشیند. از این رو صاحب چنین وجدانی می‌کوشد تا در مسیر یاری امام، قدمی برداشته و خود و دیگران را، هرچند برای چند قدم، از تاریکی جهل، دور کند.
وجدان بیدار در نظر دارد که آنچه موجب مردود شدن مردمان عصر امام حسین (ع) شد، فریب دنیا و معامله خسارت‌بار بر سر آخرت بود. از این رو می‌کوشد تا به بهانه محرم، در مقابل دنیا، سر فرود نیاورد و در تجارت دنیا و آخرت، هوشیارانه رفتار نماید.
بدل‌های گمراه‌کننده
مشهور است که هرچه جواهر، ارزشمندتر باشد، بدل‌های آن نیز بیشتر می‌شود. حادثه عاشورای سال 61 در میان رخدادهای تاریخی، مانند یک جواهر ارزشمندی است که دست‌های زیادی، از روی علم یا جهل، درصدد بدل‌سازی یا تحریف آن برآمدند. در این زمینه تحلیل‌های مختلفی نیز از سوی اندیشمندان ارائه شد.
یکی از بزرگترین آفاتی که در این مسیر متوجه حادثه عاشورا شد، به حاشیه راندن شخصیت امام حسین (ع) و در متن قرار گرفتن حواشی نه چندان مهم بود. نباید فراموش کرد که محور اصلی و زیربنای اساسی در کربلا، امام حسین (ع) بود و آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است، سیره و هدف امام است، نه قضیه‌های مشکوکه یا اخبار غلوآمیز یا ماجراهای بی‌نتیجه.
اهمیت یافتن محرم از نام امام حسین (ع) است. استفاده از این فرصت برای خیز برداشتن به سمت امام حسین (ع)، نقطه مشترک میان اشخاص، گروه‌ها و هیئات مذهبی است. پاره‌ای تنها به دنبال نام امام حسین (ع) هستند و همین که حرکتی، نام امام را بر خود نهاد، با آن همراه می‌شوند؛ هرچند مسیرش در حقیقت به کژراهه برود. ولی هستند افرادی که در میان جریان‌ها و خیزش‌های حسینی، دست به انتخاب زده و با جمعی هم‌نوا می‌شوند که امام حسین (ع) و مرام او را با هیچ چیز دیگر، معامله نمی‌کنند.
سخن آخر
فرصت‌ها همچون گذر ابر، می‌گذرند از این رو باید فرصت‌های خیر را مغتنم شمرد. ماه رمضان، ماه خداست و فرصت مناسبی است برای خودسازی و توبه و بازگشت به خدا. ماه محرم نیز با نام امام حسین (ع) گره خورده و زمان مناسبی است برای حسینی شدن و حسینی زندگی کردن.
. ن.ک: محمدی ری‌شهری، گزیده شهادت‌نامه مام حسین (ع)، ص122
. بحارالأنوار، ج98 ص331
. اشاره به فراز زیارت اربعین: وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَى وَ شَرَى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكَس؛ و کسانی دشمنش را یاری کردند که فریب دنیا را خورده بودند و بهره خویش را با پستی معامله کرده و آخرتشان را به بهای ناچیز فروخته بودند؛ همان
. یک نمونه از این تحلیل‌ها، کتاب «حماسه حسینی» شهید مطهری است. مطالعه این دست آثار می‌تواند یکی از برنامه‌های محرّمی باشد.
. الفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْر؛ نهج البلاغه، حکمت 21
