اعجازِ سرمـــــدی (قسمت دوم)
معارفی بی‌مانند، ز فردی درس نخوانده
مقدمه
در پست قبلی یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم که فصاحت و بلاغت ان بود را بررسی کردیم و ادامه مطلب به پست های بعدی موکول گردید. در این مطلب، یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن را بررسی می کنیم. از دیگر وجوه برای اعجاز قرآن آن است که این قرآن حاوی معارفی بلند از زبانِ فردی درس نخوانده(امی) است؛ یعنی صدور معارفی فراعادی از فردی بدون پیشینه علمی و آموزشی.
تبیین و توضیح
در آیاتی از قرآن به این مطلب، یعنی صادر شدن قرآن از فردی امی و درس نخوانده ی مکتبی، اشاره شده است؛ برای نمونه در آیه ۴۸ سوره عنکبوت آمده است: «وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَۖ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ»[1] (و پیش از این [قرآن]، تو هیچ نوشته ای را نمی خواندی و آن را با دست خود نمی نوشتی وگرنه باطل گرایان یاوه گو [در وحی بودن و حقّانیّت آن] شک می کردند.)[2]
خداوند متعال در این آیه می‌فرماید اگر پیش ازاین از قدرت بیان چنین کلمات و عباراتی برخوردار بودی و درصورتی‌که قدرت نوشتن داشتی، اهل باطل در اعجاز قرآن شک می‌کردند و گمان از سوی تو بودن، می بردند. ولی با توجه به امی بودن تو، دیگر هیچ جای تردیدی برای کسی باقی نمی‌ماند.
همچنین در آیه ۱۶ سوره یونس آمده است: « قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْکُمْ وَ لا أَدْراکُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فيکُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»[3] (بگو: اگر خدا می خواست آن را بر شما نمی خواندم ، و او هم شما را به آن آگاه نمی کرد همانا مدت ها پیش از نزول قرآن در میان شما بودم ، [ و ادعای پیامبری نداشتم ، اکنون صدق پیامبری خود را با این قرآن اثبات می کنم ] آیا نمی اندیشید؟)[4]
بر اساس این آیه شریفه خداوندبه پیامبر فرموده است برای اثبات حقانیت خویش، به مردم بگوید اگر لطف ویژه خداوند نبود، به تلاوت چنین سخنانی قادر نبودم و شاهد الهی بودن این سخنان، آن است که من یک عمر درمیان شما زندگی کردم و هرگز از این کلمات بر زبان من جاری نشد.
ملازمه امی بودن پیامبر و معجزه بودن قرآن، ازآن روست که از سوی با نگاهی گذرا به قرآن مجید درمی‌یابیم که قرآن دربردارنده انواع معارف، علوم، احکام و قوانین فردی و اجتماعی است، که با دیگر کتاب‌های موجود در میان بشر، قابل‌مقایسه نیست. در این مجموعه بلندترین معارف و ارزشمندترین دستورهای اخلاقی و نکات تاریخی و سازنده‌ترین شیوه‌های تعلیم و تربیت در بهترین قالب‌های زبان گردآمده است.
از سوی دیگر این کتاب بزرگ به‌وسیله فردی درس نخوانده و آموزش ندیده، که هرگز نزد کسی تعلیم ندیده و خطی ننوشته و نخوانده، در محیطی دور از تمدن و فرهنگ پیشرفته آن دوران، ارائه‌شده است و شگفت‌انگیزتر آنکه در طول دوران ۴۰ سال پیش از بعثت، جمله‌ای از این سخنان بر زبان جاری نساخته و معارف ارائه‌شده از سوی او به‌عنوان وحی قرآنی دارای اسلوبی ویژه و نظم خاصی است که آن را از دیگر سخنانش کاملاً متمایز می‌سازد.
با توجه به نکات فوق فراهم آوردن این‌همه معارف و حقایق در چنین مجموعه‌ای، فراتر از توان انسان‌های عادی است؛ چه رسد به اینکه آورنده ی آن فردی امی باشد. بنابراین آوردن کتابی با این ویژگی از سوی فردی با آن خصوصیات و سوابق، خارج از توان بشر بوده است و جز به اراده و قدرت الهی یعنی همان اعجاز، میسر نیست.
[1] -سوره عنکبوت، ایه 48.
[2] - ترجمه حسین انصاریان.
[3] - سوره یونس، آیه 16.
[4] - ترجمه حسین انصاریان.
