معنا و ماهیت حقیقی شب قدر چیست؟
((قدر))در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است.((تقدیر ))نیز نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است.[قاموس قرآن،علی اکبر قرشی،ج5،ص246]
اما معنای اصطلاحی ((قدر ))عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن.[المیزان،علامه طباطبائی،ج12،ض150] به عبارت دیگر ،اندازه و محدوده وجودی هر چیز ((قدر))نام دارد.
بنا بر دیدگاه حکمت الهی در نظام آفرینش ،هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیز بی حساب و کتاب نیست.جهان حساب و کتاب دارد،و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده و گذشته ،حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.
یعنی در یک کلام ((قدر)) به معنای ویژگی طبیعی و جسمانی اشیاء است که شامل اندازه،حدود ،طول،عرض و موقعیت های مکانی و زمانی آنها می گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می گیرد.
روایت از امام رضا(ع) پرسیده شد:معنای قدر چیست؟فرمود))تقدیر الشیء طوله و عرضه))،اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن.[المحاسن البرقی،ج1،ص244]
بنابراین ،معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی ،آفریده ها از حیث هستی و آثار و ویژگی هایشان محدوده ای خاص دارند.این محدوده،با امو خاص مرتبط است ،اموری که علت ها و شرایط آنها هستندو به دلیل اختلاف علل و شرایط،هستی و آثار ویژگی های موجودات مادی نیز متفاوت است.
اما تعبیر فلسفی قدر ،اصل علیت است .اصل علیت عمومی و نظام اسباب و مسببات بر جهان و جمیع وقایع و حوادث جهان حکم فرما است و هر حادثی ،ضرورت و قطعیت وجود خود و نیز شکل و خصوصیت زمانی و مکانی و سایر خصوصیات وجودی اش را از علل متقدمه خود کسب کرده است اما علل موجودات مادی ترکیبی از فاعل و ماده و شرایط و عدم موانع است که هر یک تاثیر خاص بر آن دارند و مجموع این تاثیر ها ،قالب وجودی خاص را شکل می دهند.
اگر تمام این علل و شرایط وعدم موانع،کنار هم گرد آیند ،علت نامه ساخته می شود و معلول خود را ضرورت و وجود می دهد که از آن از متون دینی به ((قضای الهی))تعبیر می شود.اما هر موجودی با توجه به علل وشرایط خود قالبی خاص دارد که عوارض و ویژگی های وجودی اش را می سازد و در متون دینی از آن به ((قدر الهی ))تعبیر می شود.[پرسش و پاسخ های برگزیده ،ج9،ص91]
با روشن شدن معنای قدر ،امکان فهم حقیقت شب قدر نیز میسر می شود . شب قدر شبی است که همه مقدرات تقدیر و قالب معین و اندازه خاص هر پدیده ،روشن و اندازه گیری می شود.به عبارت روشن تر شب قدر یکی از شب های دهه آخر ماه رمضان است .طبق روایات ما،یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیاد تر بیست وسوم ماه مبارک رمضان است.[اقبال الاعمال ،سیدبن طاووس ،ج1،ص312و375]
در این شب که شب نزول قرآن به شمار می آید امور خیر و شر مردم وولادت،مرگ،روزی،حج،طاعت،گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال واقع می شود ،تقدیر می گردد.[الکافی،محدث کلینی،ج4،ص175]
شب قدر همیشه و هر سال تکرار می شود.عبادت در آن شب فضیلت فراوان داردو در نیکویی سرنوشت یکساله بسیار موثر است.[المراقبات،ملکی تبریز،ص237]
در این شب تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می گردد.و امام باقر(ع)میفرماید:در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان)تفسیر کارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مامور به دستور هایی می شود.[الکافی،ج1،ص248]
پس شب قدر شبی است که:
1-قرآن در آن نازل می شود.
2-حوادث سال آینده در آن تقدیر می شود.
3-این حوادث بر امام زمان (عج)عرضه وآن حضرت مامور به کارهایی می گردد.
بنابراین،میتوان گفت شب قدر فشب تقدیر و شب اندازه گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است .این مطلب مطابق آیات قرآنی نیز است،در آیه 185 سوره بقره می فرماید:[شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن]ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده است.
طبق این آیه نزول قرآن (نزول دفعی)در ماه رمضان بوده است .ودر سوره (دخان)آیات [انا کنا منذرین-فیها یفرق کل امر حکیم-امرا ما عندنا انا کنا مرسلین].[پرسش ها و پاسخ های بر گزیده ،ج9،ص92]
این آیه تصریح دارد که نزول (دفعی )قرآن در یک شب بوده است که از آن به شب مبارك مي باشد.
