«امام سجاد (علیه السّلام) فرمودند: الخَیرُ کُلُّهُ صِیانَةُ الإنسانِ نَفسَهُ.
همه ی خیر و نیکی، آن است که انسان خودش را نگه بدارد.»
انسان متشکل از دو بعد جسمانی و روحانی یا همان بدن وروح است.انچه اصالت دارد وماندنی است ،طبق صریح ایات وروایات روح ادمی است که از ان تعبیر به نفس نیز میشود.این دوبعد ارتباط نزدیک وتنگاتنگی‌دارند.وجود این‌دو بعد‌را همه پذیرفته ان وبحث اصلی بر سر اصالت است که اصالت با روح است یا جسم...ماتریالست ها اساسا بقاء روح را امری ناممکن‌میدانند وچنین مبپندارند که ماوراء ماده‌عالم دیگری نیست وهمین باعث شده که انها از اساس منکر معاد شوند.انها میگویند چطور ممکن است روح معدوم به بدن‌معدوم باز گردد،مشبهات متعدد دیگری که انها نتوانستند به ان‌پاسخ‌بدهند ودر نتیجه منکر معاد وبقاء روح شدند...وجود و نفس ادمی همیشه در معرض ازمایش وامتحانات است ومیشود گفت انچه سعادت حقیقی را رقم میزند کنترل‌نفس است.ولذا رسول گرامی اسلام بعد از بازگشت از جنگ و بعدازان‌که سپاهیان اسلام پیروزمندانه از جنگ برگشتند همه را متوجه میدانی بزرگتر به نام جهاد اکبر ومبارزه با نفس کردند وفرمودند، اعداء عدوک نفسک التی بین جنبیک،دشمن ترین دشمن انسان نفس انسان است...نبرد حق وباطل دائما در درون نفس انسان به پاست وپیروزی در این میدان نیاز به مراقبت ازنفس دارد،تا نفس از حلال وحرام اللهی تجاوز نکند ودر میدان بندگی کاهلی نکند.
هر چه در معرض تلف شدن و آسیب دیدن باشد، مراقبت و محافظت می طلبد. چه باغ و مزرعه و دام و حیوانات باشد.
چه سرمایه و مال التجاره و خانه و کارخانه،
چه میوه و گوشت و خوراکیها و مواد مصرفی،
و... چه اخلاق و افکار و روحیات و باورها.
انسان، آفریده ای است که دشمن خطرناکی همچون شیطان و غریزه ی قدرتمندی به نام هوای نفس و تمایلات حیوانی دارد. اگر از این گوهر مراقبت نشود، آلوده و تباه می شود و اگر مواظبت و صیانت گردد، رشد می یابد و به کمال می رسد.
خداوند، آدمی را آفرید و در نهاد او کشش به سوی خوبی و بدی را قرار داد: «فَألهَمَها فُجورَها وَ تَقواها» و او را از قدرت انتخاب و اختیار برخوردار ساخت که وجه امتیاز اوست و بهشت را پاداش کسی قرار داد که از این «نفس انسانی» حراست کند و آن را شکوفا سازد و از آلودگیها باز دارد و به تزکیه ی نفس بپردازد: «قَد اَفلَحَ مَن زَکّیها.»
اگر در تعلیمات اسلامی، مبارزه با هواهای نفسانی را «جهاد اکبر» دانسته اند، دلیل اهمیت این کار است و اگر در سخنان حضرت علی علیه السّلام تأدیب نفس و تعلیم نفس و مراقبت از نفس مطرح شده ، به سبب آن است که رها بودن انسان، زمینه ی انحراف و خروج از دایره ی بندگی و ورود به قلمرو حاکمیت شیطان را فراهم می آورد.
منبع: برداشتی از روایات باب،بحار الانوار،ج۷۵،ص۱۴۰
