اسباب جلوگري فرقه بابيت
https://bahaiat.com/?p=8577
بابيت از جريان‌هاي معاصري است كه بر پايه زمينه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و … پديد آمد كه پيش از اين گذشت.(۱) اين مقاله به اسباب جلوگري و بهتر ديده شدن فرقه بابيت در عصر قاجار مي‌پردازد كه هيچ وسيله ارتباط جمعي وجود نداشت؛ ولي اين فرقه توانست چند ده هزار نفر را دور خود جمع كند. علي‌محمّد شيرازي (معروف به باب) جواني کم تجربه بود؛ ليکن با بهره‌گيري از عواملي زير توانست جامعه ايران دوره قاجار را درگير جريان‌سازي خود کند:
۱. حمايت بيگانگان؛(۲) همانگونه كه گذشت، استعمار و قدرت‌هاي بيگانه، نقشي در پيدايش فرقي همچون بابيت ندارشته‌اند؛ بلكه آن‌ها از پتانسيل شخصيت‌هاي مدعي استفاده كرده و با حمايت‌هاي گوناگون خود، سبب بهتر ديده شدن آن‌ها شده اند.
۲. استفاده از ظرفيت‌هاي مذهبي جامعه و انتظار منجي؛
۳. سيادت علي‌محمّد شيرازي و علاقه شيعيان به سادات؛
۴. ذکرگويي و وردخواني زير آفتاب سوزان بوشهر(۳) و جلب توجه مردم با دعانويسي؛(۴)
۵. بهره‌گيري از انحرافات شيخيه؛
علي‌محمّد شيرازي از سه آموزه شيخيه بهره گرفت:
الف. رکن رابع(۵) يا همان بابيت که به معناي واسطه ميان امام و مردم بودن است. ادوارد براون دراين‌باره مي‌نويسد: «ميرزا علي‌محمّد شيرازي و رقيب او حاجي کريم‌خان کرماني که هنوز رياست شيخيه در اعقاب اوست، هر دو از اين فرقه (شيخيه) بودند. بنابراين، اصل و ريشه طريقه بابيه را در بين معتقدات او طريق شيخيه بايد جستجو نمود».(۶)
ب. جسم هورقليايي که احسايي درباره مهدي موعود(عج) طرح کرد و گفت که امام(عج) جسم مادي ندارد و در عالمي ديگر است، نه در دنيا که اين نظريه را مي‌توان ازجمله ادله بدنام شدن شيخ احمد احسايي شمرد.(۷)
ج. نظريه انتظار در هزاره که بهائيان مدعي هستند که کاظم رشتي نيز اين نظريه را هنگام مرگش بيان کرده است:(۸) «ظهور امام غايب نزديک است، احتياج به تعيين جانشين نيست».(۹) همچنين آورده‌اند: « موضوع بحث سيد هميشه هر آيه و حديثي که بود، خاتمه‌اش منجر به ظهور قائم موعود و نزديک بودن اين ايام او مي‌گرديد. اغلب مي‌فرمود حضرت موعود در بين شماست، او را نمي شناسيد و دوران ظهورش نزديک است. دل‌هاي خودتان را طاهر و مقدس کنيد و راه ورود او را مهيا سازيد تا به زيارتش موفق شويد تا من از اين دنيا نروم، او ظاهر نشود. بعد از مرگ من به جستجوي او قيام کنيد، يک لحظه هم آرام نگيريد تا او را بيابيد».(۱۰)
۶. حمايت‌هاي منوچهر خان معتمدالدوله گرجي؛(۱۱)
۷. اشتباه ميرزا آقاسي درباره جدا کردن علي‌محمّد شيرازي از مردم و تبعيد وي به ماکو، سپس چهريق؛(۱۲)
۸. تکرار اشتباه ميرزا آقاسي توسط اميرکبير درباره اعدام علي‌محمّد شيرازي.(۱۳)
پانوشت
۱. براي مطالعه مقاله «زمينه‌هاي پيدايش فرقه بابيت» روي لينك عنوان كليك كنيد.
۲. نك: مطالع الانوار، ص ۵۶۱ ـ ۵۶۲؛ همچنين: بهائيت در ايران، ص ۷۷ ـ ۸۲.
۳. مطالع الانوار، ص ۶۲ ـ ۶۴.
۴. الکواکب الدريه، ص ۳۴.
۵. خدا، پيامبر و امام به ترتيب رکن اول تا سوم هستند.
۶ . نقطه الکاف، ص ۹ بط ـ فح.
۷. اسرار الامام المهدي، ص ۹۵.
۸. مطالع الانوار، ص ۳۶ ـ ۳۷؛ همچنين ديانت بهائي، ص ۱۷.
۹. مطالع الانوار، ص ۴۴.
۱۰. رحيق مختوم، ج ۲، ص ۹۰۲
۱۱. نک: مطالع الانوار، ص ۱۸۰ ـ ۱۸۱.
۱۲. پيشين، ص ۲۱۹ ـ ۲۲۰؛ همچنين نک: دانشنامه جهان اسلام، ج ۱، ص ۱۷؛ کشف الحيل، ج ۲، ص ۵۴ ـ ۵۵؛ تاريخ جامع بهائيت، ص ۱۶.
۱۳. حق المبين، ص ۶۱.
