زمينه‌هاي پيدايش فرقه بابيت
برخي بر اين باورند كه استعمار، شخصيت‌سازي و فرقه‌سازي مي‌كند؛ ولي حقيقت آن است كه نقش استعمار در فرق انحرافي، پس از شكل‌گيري شخصيت سران فرق ايفا مي‌شود و اين مقاله زمينه‌هاي پيدايش فرقه بابيت را به اختصار بيان مي‌كند. زمينه‌هاي پيدايش بابيت از نگره‌هاي گوناگوني قابل بررسي است:
۱. اجتماعي: بي‌کفايتي شاهان قاجار و کارگزاران آنان(۱) و درگيري‌هاي داخلي و جنگ با روس‌ها؛(۲) موضع ضد حکومتي بابيان سبب شد مردمي جذب اين گروه شوند که از فساد و ظلم قاجاريه به تنگ آمده بودند و به سرنگوني آن اميدوار بودند. بشرويه در نامه از سوي باب به محمّدشاه نوشت: «اگر حبل بيعت مرا بر گردن نهيد و متابعت مرا واجب شماريد، سلطنت شما را بزرگ خواهم کرد و دول خارجه را تحت فرمان شما خواهم آورد».(۳)
۲. اقتصادي: فقر و تبعيض طبقاتي؛(۴)
۳. فرهنگي: بي‌سوادي حدود ۹۷ درصد مردم(۵) و گسترش خرافه‌گرايي در ميان عموم،(۶) چون محمّدشاه و ميرزا آقاسي، گرايش صوفيانه داشتند و روز به روز از علماي بزرگ شيعه دور مي‌شدند.(۷)
۴. فکري و کلامي:
الف. مهدويت‌گرايي انحرافي؛ پيروان علي‌محمّد شيرازي، خود را مريدان باب و مبلغ مهدي موعود(عج) مي‌دانستند؛ آنان گمان مي‌کردند در رکاب او بودن، يعني ملتزم به ولايت امام زمان(عج) بودن، ازاين‌رو تلاش و جنگ براي پيروزي او را به معناي رضايت خدا و خاتم پيامبران (ص)مي‌پنداشتند.(۸)
ب. غلوگرايي؛
ج. باطني‌گري و تأويل‌گرايي.
اين چهار بستر سبب شد، تنها در فاصله زماني ميان سال‌هاي ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۸ قمري بيش از سه نفر مدعي جايگاه ولايت و بابيت شوند.(۹)
پانوشت
۱ . نک: بهائيت در ايران، ص ۵۵ ـ ۷۱.
۲ . پيشين، ص ۷۷ ـ ۸۴.
۳ . نک: تاريخ جامع بهائيت، ص ۱۴۶.
۴ . نک: پيشين، ص ۶۲ ـ ۶۶؛ همچنين نک: پيشين، ص ۸.
۵ . ايران در دوره سلطنت قاجار، ص ۲۸.
۶ . اميرکبير و ايران، ص ۴۲۸.
۷ . ايران در دوره سلطنت قاجار، ص ۱۳۰.
۸ . نک: گزارش سفير کينياز دالگورکي، پرونده شماره ۱۷۷، ۱۰ فوريه ۱۸۴۹ ميلادي، شماره ۱۳.
۹ . ناسخ التواريخ، ج ۱، ص ۷۶۸ و ج ۳، ص ۱۱۸۰؛ همچنين: بهائيت پاد جنبش تجديد حيات ملت ايران، ص ۱۳۰.
https://bahaiat.com/?p=8575
