همگان از واژه بخیل، خسیس را به ذهن می آورند؛ اما چه بسا این گونه نباشد. به عبارت دیگر، شاید کسی از نظر مردم، شخصی دست و دلباز باشد؛ اما از نظر قرآن بخیل باشد.
خدای بزرگ در کلام جاودانه اش می فرماید: «وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ؛ كسانى كه بخل مى ورزند، و آنچه را خدا از فضل خويش به آنان داده، انفاق نمى كنند، گمان نكنند اين كار به سود آنها است؛ بلكه براى آنها شر است؛ بزودى در روز قيامت، آنچه را نسبت به آن بخل ورزيدند، همانند طوقى به گردنشان مى افكنند.»[1] طبق این آیه بخیل حقیقی کسی است که حقوق مالی الهی(خمس و زکات) را پرداخت نمی کند. هر چند مردم او را دست و دلباز و مهمان دار بدانند.
در توضیح آیه فوق باید گفت: خدای بزرگ مانند پدری مهربان (بلکه بیشتر از آن) می ماند که به برخی از فرزندان خود(بنا به مصالحی) اموالی می دهد و از آنها انتظار دارد آن گونه که خودش می خواهد اموال را صرف کنند؛ یعنی انفاق کنند. اگر فرزندان این گونه نباشند، نسبت به خواست پدر(خدا) خساست به خرج داده اند؛ هر چند نسبت به جاهای دیگر(مهمانی و تفریح و مانند آن) دست و دباز باشند.
نکته مهم: البته این که انسان انفاق کند(خمس و زکات دهد، برای دیگران جهیزیه تهیه کند و...) ولی عرفا به اهل و عیال خود نرسد، مورد قبول نیست ؛ ولی به بهانه زن و بچه نیز نباید از فامیل نیازمند و فقراء و همسایگان، غافل شد. انسان مسلمان می داند که اولاد انسان وسیله آزمایش او هستند. «وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُكُمْ وَ أَوْلادُكُمْ فِتْنَة؛ و بدانيد اموال و اولاد شما، وسيله آزمايش است.»[2]
خلاصه این که هم باید نسبت به خانواده رسید و هم مواظب بود که به بهانه رسیدگی به خانواده، نمی توان حقوق الهی را(خمس وزکات و..) ترک کرد.
خداوند به ما توفیق دهد که هم نسبت به دنیا و هم آخرت دست و دل باز باشیم. انشاءالله.
پی نوشت
1ـــــ آل عمران/181
2ـــ انفال/28
