با تکیه بر برخی شواهد و قرائن، مشخص می شود که گناه و ثواب آدمی را در قیامت، به تعداد محاسبه نمی کنند، که مثلاً فلانی، چند گناه دارد و چند ثواب دارد؟؛ بلکه گناه و ثواب را با وزن و مانند آن، محاسبه می کنند.
بنابراین ممکن است که شخصی در تمام طول عمرش یک ثواب کرده باشد و بقیه عمرش را، مرتکب گناه شده باشد، و این یک ثواب او، وزنش بیشتر از تمام گناهان او باشد.
و ممکن است که شخص در تمام طول عمرش ثواب کرده باشد، و تنها یک گناه کرده باشد، و سپس این یک گناه او، وزنش بیشتر از تمام ثوابهای او باشد.
مثلاً گناه شرک، که بزرگترین گناهان است، اگر شخص در تمام طول عمرش ثواب کند، ولی مشرک از دنیا برود، این گناه شرک، وزنش از تمام گناهان او بیشتر است.
با اینکه، شرک را بزرگترین گناهان گفته اند، و ریشه ی تمام گناه را شرک می توان دانست، ولی در اینکه آیا از گناه شرک، سنگین تر هم داریم یا نه؟، نمی توان به یقین سخنی بیان داشت، چرا که شرک هم دارای مراتب است، و شرک در ذات داریم، شرک در صفات داریم، شرک در افعال داریم، شرک در اطاعت داریم، شرک در عبادت داریم؛ شرک ظاهر داریم، شرک خفی داریم؛ و از این مراتب، واقعاً دانسته نیست که کدام شرک وزنش بیشتر است، و اگر شخص آن شرک را داشته باشد، برایش سخت است؟
پس شاید با توجیه کردن برخی اشکالات، بتوان گفت که: در حقیقت ما در این دنیا هیچ نمی دانیم که چه گناهی وزنش بیشتر و چه گناهی وزنش کمتر است و یا اینکه نمی دانیم چه ثوابی وزنش بیشتر و چه ثوابی وزنش کمتر است؟
پس هنگامی که نمی دانیم چه گناهی از دیگر گناهان بدتر است و یا اینکه چه ثوابی از دیگر ثوابها بهتر است، عاقلانه آن است که هیچ گناهی را سبک نشماریم و هیچ ثوابی را اندک نگوییم؛ و بهتر است به سمت هیچ گناهی نرویم و رو به هر ثوابی کنیم و هیچ ثوابی را فروگذار نباشیم.
و بهتر آن است که همیشه در حال توبه باشیم، یعنی همیشه نسبت به گناهان خویش پشیمان و نادم باشیم، و از برای هر گناهی که در یاد داریم یا که نداریم، از خدا طلب عفو و بخشش کنیم و معذرت بخواهیم، و اراده ی ما بر آن باشد، که هیچ گناهی مرتکب نشویم.
و همین که سعی مان این باشد که گناه نکنیم، خود در مسیر ثواب بودن است و توفیقات ما در انجام کارهای ثواب، بیشتر خواهد شد.
و نیز ما نباید به کارهای ثواب خود مغرور شده، چرا که ممکن است گناهی را مرتکب شده باشیم که تمام ثوابهای ما، وزنشان از آن گناه کمتر باشد.
و نیز نباید نومید شده و اگر گناهی مرتکب شدیم، دیگر از خدا مأیوس شویم، چرا که ممکن است ثوابی کرده باشیم، یا آنکه توفیق انجام ثوابی پیدا کنیم، که وزن آن ثواب بیشتر از همه ی گناهان ما باشد و همین که نومید از خدا نیستیم، خود این نومید نبودن، بزرگترین ثوابها را دارد.
و همچنین نباید، اگر ثوابی کردیم، خود را از گناه کاری، برتر بدانیم، چرا که ممکن است آن شخص، ثوابی کرده باشد که با همان ثواب راه بهشت را در پی بگیرد و ما گناهی کرده باشیم که به سوی جهنم ره سپرده باشیم.
