خلاصه تفسیر سوره تین بر اساس المیزان - ۵
(إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ، مگر كسانى را كه ايمان آورده و اعمال صالح كنند كه پاداشى قطع ناشدنى دارند)
استثنای اول آیه، متصل و استثناء از جنس انسان [ماهیت انسان] است. [جنس انسان که طبق آیه پنج، ممکن است به پستترين مرحله برگردانده شود ولی کسانی که مومناند و عمل صالح دارند دچار چنین سرنوشتی نمیشوند]. حرف فاء، جمله (فَلَهُمْ أَجْرٌ ...) را نتیجه اين استثنا قرار میدهد و اين خود مؤيد آن است كه منظور از رد انسان به سوى اسفل سافلين، بازگرداندنش به سوى شقاوت و عذاب است.
[اگر خاطرتان باشد علامه گفته بود درباره تفسیر اسفل سافلین، دیدگاههایی مطرح است. یکی از آنها این بود که بدن انسان به مرور فرسوده میشود و نیروهایش را از دست میدهد. علامه در جواب گفته بود بدن همه انسانها اعم از مومن و کافر پیر میشود و نیروهایش را از دست میدهد. پس این تفسیر درست نیست. اینجا علامه دارد دلیل دیگری اقامه میکند. میگوید این که خداوند در این آیه، بهرهمندی مومنان از اجر را نتیجه ایمان و عمل صالح آنها میداند نشان میدهد که استثنای اول آیه، استثنای متصل است. یعنی مستثنی که همان مومنان و نیکوکاران باشند جزیی از مستثنیمنه یعنی انسانهایی که ممکن است به اسفل سافلین بروند است. پس منظور از اسفل سافلین همان رفتن به پایینترین جایگاه در اثر گناه و رفتارهای غلط است که ممکن است بر سر هر انسانی درآید.]