خانواده حسینی
محمد حسین قدیری
کانال تلگرامی دین و روان شناسی
پرسش: منش و اخلاق امام حسین(ع) در خانواده اش چگونه بوده است؟
پاسخ: امام معصوم و الگوی ما است. احادیث زیادی درباره حقوق و اخلاق در خانواده از ائمه به ما رسیده است. همه امامان نور واحد هستند و آنچه را درباره ارتباط با همسر و فرزند میگفتند در سیره عملی جرا میکردند. حضرت رباب همسر امام حسین در غم فراق و سوگ شوهر اشعاری بیان میکرد. این ابیات از خانمی که سالها در کنار امام میزیسته، نشانگر فضائل و منشها امام در برخورد با فرزند و مردم و فقرا است. در اینجا فقط به ابعادی از منش امام که در یک بیت از این اشعار متجلی است اشاره می شود و سایر منشها و فضائل باید در مجالی دیگر از سخنان مردم، سخنان و اشعار و سیره عملی امام، احادیث، اشعار همسرشان حضرت رباب کشف و استنباط شود.
قد کنتَ لی جبلاً صَعبا اَلُوذُبه و کنت تَصْحَبنا بالرَحم و الدین [1]
تو همچون کوه سختی بودی که به تو پناه میبردم. پیوسته با شفقت و رحمت و رعایت قوانین دین با ما همنشینی میکردی.
تحلیل روان روان شناختی شعر
الف) اقتدار مهربانانه: مرد به دلیل قدرت زیاد عضلانی و مدیریت اجرایی و اقتصادی باید سرپرست مقتدر خانه باشد. مردانی که نرمش روحی و جسمی زنانه دارند یا بسیار خشک و مستبد هستند سیستم خانواده را در اتوبان زندگی به دره بیوفایی، خیانت، تباهی فرزندان، اختلاف و انحراف و طلاق عاطفی و جدایی میکشانند. در سینمای بیت بالا میتوان جلوههایی از سرپرستی مقتدارانه و مهربانانه و امنیت بخش را به تماشا نشست. رباب شیفتة این اقتدار و صلابت قهرمانانه و مهربانانه است از اشعار امام حسین نیز کشف می شود که رابطه عاشقانه آنها دوسویه است.
چه خوش بی مهربانی هر دو سر بی یک سر مهربانی در سر بی
اگر رباب دل شوریدهای داشت دل شوهر از او شوریدهتر بی [2]
آری، امام نیز شیفتة صورت و سیرت و سجایای همسرش رباب بود. هاله و شعاع این عشق الهی و ایثارگرانه و رشددهنده بر سر خویشان و قبیله رباب نیز سایه افکنده بود. [3] وقتی در دنیای واقعی و مجازی پای امتحان وسط آید سیه رو میشود هر که در او غش باشد. بسیاری از زوجها ادعای شیفتگی و عشق نسبت به هم دارند ولی تنشها نشان میدهند که سکه عشق آنها تقلبی و بیمارگونه و خودخواهانه و همراه حرص و خودشیفتگی و حسد است. آنها حاضر نیست برای آرامش و رشد همدیگر، به والدین هم احترام بگذارند یا از ته دل آنها را هم دوست داشته باشند و نسبت به لغزشهای آنها چشمپوشی کنند.
ب) دینداری عمیق و درون سو: وقتی با ائمه درباره ازدواج مشورت میشد تشویق میکردند که با فرد دیندار، اخلاقی و خویشتندار ازدواج کنید. چنین فردی در سختی و ناراحتی بیانصاف و فحاش نیست و دست بزن ندارد. حضرت رباب سالیان متمادی همسر و همسرّ امام حسین بوده است. از بیت بالای ایشان کشف میشود که در کنار فضلیت مهربانی و شفقت مستمر، سبک زندگی امام در حوزه خانواده، دینی بوده است. طبق گزارش همسر ایشان که از خلوت و جلوت امام باخبر بوده دینداری امام تظاهر و ابزاری برای رسیدن به هدف نبوده بلکه واقعی و ذاتی بوده است. آلپورت روانشناس مشهور چنین دینداری را که فواید فردی (جسمی و روانی) و خانوادگی و اجتماعی زیادی دارد، درون سو مینامند.
ج) رحیم و مشفق: وقتی عواطف به شخص نیازمندِ مراقبت و نگهداری متمرکز شود تا نیازهایش را رفع کند، برخورد رحیمانه است. [4] از بیت بالا و اشعار امام حسین نسبت به همسرشان به دست می آید که رابطه رفتاری و گفتاری زن و شوهری آنها بر اساس دو رکن عاطفی مثبت است: «مؤدت» و «رحمت». یعنی همان چیزی بوده که قرآن ترسیم کرده است. از آیه 21 سوره روم میفهمیم که فرمول حفظ نظام خانواده عبارت است از:
دوستی عاقلانه + گذشت مهربانانه = حفظ نظام خانواده
در مصرع دوم طبق قواعد زبان عرب، مهربانی و همنشینی امام با اعضای خانواده «مستمر» بوده است. در خانوادهای که والدین هماهنگ باشند و شفقت و مهربانی در گفتار و رفتارشان به طور مستمر موج زند زمینه مساعدی برای شکلگیری «دلبستگی ایمن» در فرزندان است.
همان گونه که اعضای ما ممکن است فلج شوند عواطف مثبت ما نیز ممکن است علیل شوند. مردی که جرأت ابراز عشق به همسر را ندارد از نظر عاطفی علیل و مفلوج است. پیامبر فرمودند وقتی مردی به همسرش بگوید قلبا دوستت دارم، هرگز از یادش زوده نمی شود. اگر امروزه در دنیای واقعی و سایبری میبینیم مردانی با رابطه فرازناشویی همسرشان زخم عاطفی عمیق خورده اند بعید ندانیم که دودی است که خود به خاطر علیل بودن عاطفی و عدم ابراز گفتاری به چشمشان رفته است. بله از نظر روان شناختی معمولا برای مرد ابراز گفتاری علاقه سخت است ولی وقتی جنس مکملی را با ازدواج برمیگزیند باید سوخت و خرج این پیوند را به طور مستمر هم برساند. از سویی دیگر، زنان نیز با ازدواج باید سوخت جنسی شوهر را با تمکین موقع نیاز برسانند تا ماشین زناشویی وسط بیابان زندگی آنها را جا نگذارد.
[1] . منتهی الآمال، ج1، ص335 ؛ اعیان الشیعه، ج6، ص449
[2] . تغییر شعر بابا طاهر به تناسب بحث(مؤلف)
[3] . منتهی الآمال، ج1، ص463 ؛ اعیان الشیعه، ج6، ص449 ؛اعلام النساء المؤمنات، ص347.
[4] . المیزان، ج16، ص166
