دعاى روز دوم ماه مبارک رمضان اللهمّ قَرّبْني فيهِ الى مَرْضاتِک وجَنّبْني فيهِ من سَخَطِک ونَقماتِک ووفّقْني فيهِ لقراءةِ آياتِک برحْمَتِک يا أرْحَمَ الرّاحِمين . " خدايا نزديک کن مرا در اين ماه به سوى خوشنوديت و برکنارم دار در آن از خشم و انتقامت و توفيق ده مرا در آن براى خواندن آيات قرآن به رحمت خودت اى مهربان ترين مهربانان ."
قال الصادق عليه السلام: انما فرض الله الصيام ليستوى به الغنى و الفقير. من لا يحضره الفقيه، ج 2 ص 43، ح 1 امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب كرده تا بدين وسيله دارا و ندار (غنى و فقير) مساوى گردند.
خشم و غضب عبارت است از حالت نفسانيه که باعث حرکت روحى حيوانى مىشود و هرگاه شديد شد باعث حرکت شديدى مىشود که از آن حرکت حرارتى بيش از حد حاصل مىشود و رگهاى گردن متورم مي شود و نو رعقل خاموش مىشود واثر قوه عاقله را ضعيف مىکند و بدين جهت موعظه و نصيحت در آدم غضبناک اثرى نمىبخشد، بلکه پند و موعظه غضبش را شديدتر مىکند غضب از ديد اخلاق اسلامى از مهلکات و آفات خطرناک است و بسا باعث هلاکت هميشگى مىشود، لذا پيامبر(ص) فرمودند: که غضب ايمان را فاسد مىکند چنان که سرکه عسل را فاسد مىکند.(1)
عوامل خشم و غضب:
1- کبر و خودبينى: کسى که خودش را بزرگ و بهتر از ديگران بداند، از انتقاد و نصيحت ديگران عصبانى و غضبناک مىشود و توان انتقاد پذيرى و نصيحت را ندارد، لذا از خود خشونت و عکس العمل نشان مىدهد که باعث بدزبانى و فحاشى، فرياد کشيدن و بى توجهى به ديگران مىشود.
2- حب دنيا: دوست دار دنيا اگر دوستى اش به حدى باشد که خلاف ميلى در جهتى از زندگى برايش پيش آيد نمىتواند خوددارى کند و خشمگين مىشود ودر آتش خشم خود مىسوزد. نحوه برخورد با غضب و درمان آن: 1- اساسىترين راه غلبه بر خشم و ستيزه جويى و مصون ماندن از اعمال انتقامى، جهاد با نفس و تزکيه روح است و اين امر با تقويت اراده حاصل مىشود. رسول اکرم(ص) مىفرمايد: "اشد کم من ملک نفسه عند الغضب؛ قوىترين شما کسى است که در موقع غضب مالک نفس سرکش خود باشد. 2- نکته مهم ديگر در درمان غضب، مبارزه با اسباب و عوامل خشم و غضب است. امام صادق(ع) فرمود: حواريون عيسى (ع) به آن حضرت گفتند: سختترين چيزها چيست؟ فرمود: سختترين چيزها غضب خداوند مىباشد. آنان گفتند: با چه چيزى خود را از غضب خدا حفظ کنيم؟ حضرت فرمود: به اين که غضب نکنيد و بر کسى خشمگين نشويد: آنان گفتند: منشأ غضب چيست؟ فرمود: کبر و خودکامگى و کوچک شمردن مردم.(2)
3- توجه به آثار خشم و غضب در درمان آن مؤثر است، منشأ بسيارى از بيمارىهاى جسمى از جمله سرگيجه، سردرد، تنش و پرش اعضا، لکنت زبان، بيمارىهاى خون، شکسته، کاهش قدرت دفاعى بدن، ناراحتىهاى دستگاه گوارش و بىاشتهايى مىباشد. از نظر دانشمندان در خشم انواع تغييرات بيوشيمى و فيزيولوژى ديده مىشود که به سلسله اعصاب سمپاتيک و غدد فوق کليوى مربوط است. اين تغييرات بدن را مهياى بحران هايى مىسازد،(3) و بر اين اساس، در روايات خشم و غضب به عنوان کليد بدىها ذکر شده است. پيامبر اکرم(ص) فرمود: "هنگامى که انسان غضب کند تمام شرور و جودش را در بر مىگيرد".(4)
4- براى خاموش شدن آتش خشم بايد تغيير وضع و حالت داد. پيامبر اکرم(ص) مىفرمايد: اگر يکى از شما دچار خشم شد اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگيرد يا بدن را شستشو دهد.(5) امام باقر(ع) فرمود: "اىّ شىء أشد من الغضب؟ ان الرجل ليغضب فيقتل النّفس التى حرّم اللَّه و يقذف المحصنة".(6) چه چيزى از غضب سختتر است؟ همانا مرد غضب مىکند و در اثر آن مرتکب قتل نفس که خدإ؛حرام کرده مىشود و زن پاکدامن را متهم مىسازد.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
پى نوشتها: 1. نراقى، معراج السعاده، ص 177.
2. وسائل الشيعه، ج 11، ص 289.
3. فلسفى، اخلاق، ج 2، ص 312، به نقل از روانشناسى اجتماعى، ج 1، ص 91.
4. ميزان الحکمة، ح 7، ص 234.
5. محجةالبيضاء، ج 5، ص 307.
6. جامع السعادات، چاپ نجف، ج 1، ص288، اصول کافى، ج 2، ص 303.
