مقدمه
یکی از سنتهای الهی، پیروزی حقّ بر باطل است. همواره در قرآن مسئلۀ مبارزۀ دائمی حقّ علیه باطل یکی از محورهای اصلی مباحث قرآنی است. عموماً این گونه بوده که افراد وابسته به منابع قدرت و ثروت در جرگۀ گمراهان قرار داشته و در برابر افراد هدایت یافته و سروشِ هدایتِ انبیاء (علیهم السلام) موضع‌گیری کرده و سعی در از بین بردن آن‌ها داشته اند و به استثنای مواردِ خاص، معمولاً این دو گروهِ حقّ و باطل با کمک علل و وسایل طبیعی با یکدیگر روبرو میشدند و به همین سبب پیروزی ظاهری همواره در اختیار یک گروه نبوده و به تناوب، قدرت در میان این دو گروه دست‌به‌دست می‌شده است. تاریخ صدر اسلام و موفقیت‌هایِ ظاهریِ گروهِ مسلم و طرفدار حقّ، مؤیّدِ خوبی بر این نکته است؛ مثلاً سپاه اسلام در دومین جنگِ گستردۀ خویش و نبرد اُحد گرچه در آغاز شاهد پیروزی بود امّا به جهاتی که مهم‌ترینِ آن، عدمِ اطاعتِ گروهِ محافظِ تنگۀ اُحد از فرمان و توصیۀ فرماندهی بود، پس از پیروزی به شکست دچار شد.
در این زمینه، آیۀ ذیل نازل شد:
﴿إِنْ یمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَتِلْكَ الْأَیامُ نُداوِلُها بَینَ النَّاسِ وَلِیعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَداءَ وَاللَّهُ لایحِبُّ الظَّالِمِینَ.[1]
اگر به شما [در جنگ اُحد] آسیبى رسید، به دشمنان شما نیز [در میدان بدر] شکست و آسیبی همانند آن وارد گردید [همان‌گونه كه آن‌ها مقاومت کردند شما نیز باید مقاومت كنید] و ما این روزهای پیروزی و شکست را در میان مردم می‌گردانیم [و این خاصیت زندگی دنیا است] تا خدا افرادی را که ایمان آورده‌اند شناخته شوند و خداوند از میان شما، آن را که ثابت در دین است [مانند على (علیه السلام)] گواه دیگران کند و خداوند ستمکاران را دوست ندارد﴾.
به استناد قرآن، مسألۀ گردش پیروزی‌ها و شکست‌ها بین مؤمنان و کافران، معلول حکمت‌های متعدّدی است؛ از جمله اینکه ایمان آورندگان واقعی معلوم شوند و از میان آن‌ها که ثابت قدم اند کسانی به عنوان گواهاه بر دیگران اتّخاذ گردند. در این آیه شریف، وجود «واو» قبل از کلمۀ «لیعلم الله...» دالّ بر این مطلب است که یکی از سنّتهای الهی این است که قلوب مؤمنان راستین به سوی آینده‌ای روشن امیدوار گردد و زمینۀ قدرت و شکوت آنان فراهم شود.
آیات زیادی اشاره به این سنت الهی اشاره می‌کنند و باطل را امری نابودشدنی معرفی می‌کنند و حق را مستدام و نهایی عنوان می‌کنند:
﴿وَقُلْ جاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً.[2]
و [ای پیامبر! به اُمّت] بگو: رسولِ حقّ آمد و باطل را نابود کرد که باطل خود بىآبرو و لایق محو و نابودىِ ابدى است [بگو حقّ آمد و باطل رخت بربست که به تحقیق باطل رفتنی بود]﴾.
همچنان که آیاتی داریم که بیانگر این هستند که پیروزیِ نهایی حق طلبان مستضعف، با وراثت زمین و پیشوایی آنان بر مردم جهان توأم خواهد بود:
﴿وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ.[3]
و ما می‌خواهیم بر آنان که در زمین ضعیف شمرده شده‌اند، منّت نهاده و ایشان را پیشوایان ِخلق کنیم و وارثان ِزمین قرار دهیم﴾.
امیدوار هستیم که ما جزء کسانی باشیم که این ارادۀ الهی دربارۀ ما محقّق شود.
کلیدواژهها: قرآن، سنت الهی، پیروزی نهایی،حق، باطل.
-----------------------------------------
پینوشتها:
. آل‌عمران/ 140.
2. اسراء/ 81.
3. قصص/ 5.
