صبر، اکسیر ارزشمندی است که مس وجودی انسان را به طلا تبدیل می‌کند و مرتبه معنوی او را بالا و بالاتر می‌برد تا جایی که خداوند را به داشتن چنین بنده‌ای به افتخار برمی‌انگیزاند. در این یادداشت با شما از اینکه چرا از چتر صبر در برابر ریزش برف و باران‌های خیس‌کننده زندگی باید سود ببریم صحبت می‌کنیم.
۱-حفظ و تقویت ایمان
خداوند به همه انسان‌ها حتی پیامبر اکرم(ص) فرمان به صبر کردن در امور را داده است. [۱]پس وظیفه همه مومنان است که فرمان خالق خود را اجرا کنند. بخش مهمی از ایمان را صبر تشکیل می‌دهد؛ شاید اغراق نباشد بگوییم کسی که توانایی صبر کردن را ندارد؛ دچار ایمانی سست و لرزان است؛ امام علی(ع) می‌فرماید: «موقعيّت صبر براي ايمان مانند موقعيّت سر براي بدن است؛ بدن بدون سر، فاقد هرگونه خير است. ايمان بدون صبر هم فاقد هرگونه خير است.»[۲]ممارست در ایمان و دینداری معنی‌اش صبر می‌شود؛ به عبارت دیگر کسانی که در ایمان‌شان ثبات دارند، انسان‌های صبوری هستند. روزى پیامبراکرم(ص) نزد گروهی از مردم آمد پس فرمود: «آیا شما از مؤمنانید؟ همه ساکت شدند. مردى گفت: بله یا رسول الله. حضرت فرمود که: علامت ایمان شما چیست؟ آن مرد گفت: در حالت نعمت، شکر خدا را به جا مىآورم و در هنگام بلا و مصیبت صبر پیشه مىسازم. و آنچه قضاى پروردگار است به آن راضى هستم. حضرت فرمود: به خداى کعبه قسم که از مؤمنان هستی. [۳]در اثر تحمل مصائب و مشكلات، آلودگي‌ها پاك می‌شوند و اين رحمت خداوند را نشان می‌دهد كه اينگونه گناهان را جبران كرده و بر درجات مومنان می‌افزايد.
۲-سربلندی از امتحان الهی
همواره انسان‌ها گرفتار انواع و اقسام مصیبت‌هایی هستند که یا برخاسته از گناهان و خطاهای آنان و یا برخاسته از سنت الهی آزمون و ابتلا است. [۴] بی‌شک یکی از مهم‌ترین دلایل صبر، سربلند بیرون آمدن از آزمون‌های الهی است. در قرآن کریم می‌خوانیم: «شما را با بدی‌ها و خوبی‌ها آزمایش می‌کنیم و سرانجام به‌سوی ما بازگردانده میشوید.»[۵] صبر در منابع اسلا‌می معناي وسیعی دارد. علاوه بر صبر مربوط به موقعيت‌هاي ناخوشايند، صبر در موقعيت‌هاي آسايش و راحتي نيز مطرح است. مثلا صبر بر سلامتي دشوارتر از صبر در برابر سختي‌هاست. [۶] كساني هستند كه وقتي در راه ارزشها و دين حادثه‌اي برايشان پيش می‌آيد تاب و تحمل از دست می‌دهند و از ارزشها و عقايد ديني خود عقب‌نشيني می‌كنند. زمان نزول بلا است كه خالص از ناخالص جدا می‌شود.
۳-توکل بر خداوند
مومنان کسانی هستند که با توکل بر خداوند، روزنه‌های امید و گشایش در کارها را در مسیر شکیبایی خود ایجاد می‌کنند. در قرآن کریم این ویژگی به صراحت بیان می‌شود: «آنها كساني هستند كه صبر و ثبات و استقامت در شدائد و مصائب را پيشه خود ساخته‌اند و در تمام كارها بر پروردگارشان توكّل مي‌كنند.»[۷]کسی که به خداوند توکل می‌کند، در حقیقت بر منبع محکمی تکیه می‌نماید، به همین خاطر مطمئن می‌شود که پایان شب سیاه گرفتاری‌هایش، سپید و نورانی است.
۴-رهایی از غفلت
صبر باعث می‌شود تا انسان از توجه نسبت به خدا غافل نشود؛ بلکه همیشه و در همه حال خداوند را در نظر بگیرد. در قرآن کریم می‌خوانیم: «اگر بعد از شدّت و رنجی که به انسان رسیده، نعمت‌هایی به او بچشانیم، میگوید: مشکلات از من برطرف شد و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخر فروشی می‌شود... مگر آنها که (در سایه ایمان راستین) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند»[۸]
۵-رسیدن به کمال
صبر و استقامت بر مراتب ايمان می‌افزايد و اين مشكلات براي آن است كه خداوند اهل ايمان را ساخته و آماده گرداند. صبر ورزی باعث آن می‌شود که شخصیت انسان پخته و کامل شود و به سادگی در برابر تندباد‌ها نلرزد؛ بلکه مقاوم گردد. امام باقر(ع) فرموده است: «تمام کمال در سه چیز است: فرا گرفتن علم دین و شکیبایی در پیش آمدها و ناگواری‌ها و اندازه نگه‌داشتن در زندگی.»[۹]انبیای الهی انسان‌های کاملی بودند که ملاحظات اخلاقی از جمله صبر را به بهترین صورت ممکن اجرا می‌کردند؛ چنانچه امام علی(ع)فرموده است: «صبر و شکیبایی و اخلاق نیکو و حلم و بردباری از اخلاق پیامبران است.»[۱۰]مردم عادی نیز می‌توانند با الگوبرداری از ایشان مسیر رسیدن به کمال را کوتاه‌تر کنند.
۶-اطاعت خدا و رسول(ص)
خداوند در قرآن به‌صراحت بیان می‌کند که اطاعت الهی و پیامبر(ص) نیازمند صبر است. [۱۱]در موارد زیادی فرمان مستقیم به مومنان داده شده که در طریق دینداری، خود را مجهز به صبر کنند برای نمونه در قرآن کریم آمده است که «ای کسانی که ایمان آورده اید!(در برابر مشکلات و مصائب و هوس‌های سرکش)استقامت کنید.»[۱۲]
۷-انجام درست عبادات
جهت انجام درست برخی عبادات، صبر و شکیبایی یک شاه کلید است. در قرآن کریم مراقبت و مداومت بر انجام فریضه نماز نیازمند صبر بسیار دانسته شده است.[۱۳]شب زنده‌داری[۱۴]،روزه گرفتن[۱۵]و برخی عبادات دیگر نیازمند تمرین صبر و تحمل در درون انسان می‌باشد که در آیات قرآنی به آن اشاره شده است.
۸-به دست آوردن پاداش
صبر، بدون مزد نمی‌ماند و صابران پاداش شکیبایی خود را دریافت خواهند کرد. در قرآن کریم خداوند خطاب به انسان دستور صبر مي‌دهد و مي‌فرمايد: «صبر كن! يقيناً خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمي‌كند»[۱۶]
[۱] «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إلاّ بِاللهِ»سوره‌نحل،آيه۱۲۷
[۲] «اِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لا رَأسَ مَعَه وَ لا فِي إِيمَانٍ لا صَبْرَ مَعَه» نهج‌البلاغه،حكمت۷۹ در برخی دیگر روایت ها گفته شده که «ايمان ندارد آن كس كه صبر ندارد.»«لا إيمَانَ لِمَنْ لا صَبْرَ لَهُ»كافي،جلد۲،صفحه۸۹
[۳] محجة البیضاء،ج۷،ص۱۰۷
[۴] بقره،آیه۱۵۵؛عنکبوت،آیه۲
[۵] «نَبْلُوَکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون»،سوره انبیاءآیه۳۵
[۶] «الصَّبْرُ عَلَي الْعَافِيَةِ أَعْظَمُ مِنَ الصَّبْرِ عَلَي الْبَلَاءِ»
[۷]«الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلي رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»سوره نحل،آيه۴۲
[۸] «لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات»هود،آیه۱۰
[۹] انوارالبهیه،ص ۱۴۳
[۱۰] بحارالانوار،ج۷۱،حدیث۹۲
[۱۱] سوره انفال،آیه۴۶
[۱۲] «یا ایها الذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله لعلکم تفلحون»سوره آل عمران،آیه۲۰۰
[۱۳] آیه۱۳۲ سوره طه و آیات ۱۱۴و۱۱۵ سوره هود
[۱۴] فرقان،آیات ۶۴ تا۷۵
[۱۵] بقره،آیه۴۵
[۱۶] «وَ اصْبِرْ فَإنَّ اللهَ لا يُضِيعُ أجْرَ الْمُحْسِنِينَ»؛سوره هود،آيه۱۱۵
