ائمه اطهار(ع)، هر کدام در شرایط خاصی زندگی می‌کردند و بر اساس همان شرایط، رویکردهای خود را تنظیم می‌کردند و تمامشان نور واحدی بودند، اما همان‌گونه که پیرامون برتری هر یک از ائمه بر دیگری گفت‌وگوهایی شده است.[1] در مورد برتری زیارت قبر برخی ائمه بر دیگر امامان نیز بحث‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد این برتری‌ها نیز معلول شرایط زمانی بوده است.
در همین راستا، روایات بسیاری در فضیلت زیارت قبر امام رضا(ع) نقل شده است[2] که برخی از آنها نشانگر برتری این زیارت بر زیارت قبر امام حسین(ع) است.
1. على بن مهزیار نقل می‌کند؛ از امام جواد(ع) پرسیدم: فدایت شوم زیارت امام رضا(ع) افضل است، یا زیارت امام حسین(ع)؟ آن‌حضرت فرمود: «زیارت پدرم افضل است؛ زیرا امام حسین(ع) را هر گروهى از مردم زیارت می‌کنند، ولى پدرم را زیارت نمی‌کند، مگر شیعیان خاص و خالص ما».[3]
2. محمّد بن سلیمان نقل می‌کند: از امام جواد(ع) در مورد مردى پرسیدم که براى انجام حج تمتّع داخل مکّه شد و خداوند بر انجام حج و عمره کمکش کرد، سپس به مدینه رفت و بر رسول خدا(ص) سلام داد و آن‌جناب را زیارت کرد، پس از آن به زیارت شما آمد در حالی‌که به حق شما عارف بوده و می‌داند که شما حجت خدا بر مخلوقات هستید. همچنین توجّه دارد که شما همان دری هستید که شخص براى توجّه به خداوند باید از آن وارد شود و به شما سلام داده و زیارتتان کند. سپس به زیارت ابا عبدالله الحسین(ع) رفته و به آن‌حضرت سلام می‌دهد. آن‌گاه به بغداد رفته و بر امام موسى بن جعفر(ع) سلام می‌دهد. سپس به شهر خودش مراجعت می‌کند، و پس از رسیدن موسم حج خداوند متعال، مجدّداً حج را روزى او می‌کند. حال بفرمایید کدام‌یک از این دو افضل و برتر هستند؟ حجی که به جا آورده [و زیارت‌هایی که انجام داده] و برگشته و دوباره حجّ روزى او شده یا به خراسان رود و پدر بزرگوارتان على بن موسى(ع) را سلام داده و زیارت کند؟
حضرت جواد(ع) در پاسخ فرمود: «افضل آن است که به خراسان رود و بر پدرم امام رضا(ع) سلام داده و آن‌جناب را زیارت کند و شایسته است که این زیارت را در ماه رجب انجام دهد، ولى امروزه(به صورت فوری) به آن مبادرت نکند؛ زیرا هم بر ما و هم بر شما از ناحیه سلطان خوف بوده و ممکن است در معرض اتهام واقع شویم».[4]
این روایت با کمی تغییر در منابع دیگر نیز وجود دارد.[5]
با وجود این روایات، اما می‌توان احتمال داد که برتر بودن زیارت امام رضا(ع) بر زیارت امام حسین(ع) همیشگی نبوده و تنها برای دوران خاصی می‌باشد؛ زیرا در روایت اول تعلیلی آورده شده است امروزه چنان علتی وجود ندارد.
در روایت دوم نیز این حکم، ناظر به موقعیت زمانی خاصی بوده که زیارت امام رضا(ع) سخت و دشوار بوده و زیارت‌کنندگان تحت کنترل شدید حاکمیت آن دوران بوده‌اند.
در نتیجه، به نظر می‌رسد که این روایات تنها ناظر به برتری زیارت امام رضا(ع) بر امام حسین(ع) در آن شرایط خاص بوده و نشانگر برتری مطلق چنین زیارتی نیستند.
[1]. ر.ک: 16714؛ برتری امام حسین (ع) بر امامان دیگر.
[2]. شیخ مفید، محمّد بن محمد، کتاب المزار، محقق، مصحح، ابطحی، سید محمد باقر، ص 196، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 546، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 584، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 582، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[4]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، مصحح، امینی، عبد الحسین، ص 305، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
[5]. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 6، ص 84، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 820، تهران، المکتبة الإسلامیة، بی‌تا.
