یکی از مهمترین دستوراتی که در جامعه‌ی پزشکی مورد تاکید است، «پیشگیری بهتر از درمان» می‌باشد، بهترین راه برای اینکه انسان سالم بماند و همچنین با امراض مختلف بیمار نشود، پیشگیری کردن است تا خود را در قبال بیماری‌ها، بیمه کرده و از مریض شدن جلوگیری کند، هچنین یکی از بهترین راهها برای حفظ وسایل نقلیه و ماشین سواری، نصب دزدگیر، است تا از احتمال هرگونه سرقت، پیشگیری به عمل آید لذا این سفارش مطابق با عقل است که پیشگیری بهتر از درمان است. بر همین اساس در رفتارها و برخوردهای ما نیز، نیاز به بعضی کارهای پیشگیرانه است، تا از انحراف و مشغول شدن به رذائل اخلاقی، جلوگیری بعمل آید.
مفتاح شرور امام محمدباقر(علیه السلام) در روایتی فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ أَقْفَالًا وَ جَعَلَ مَفَاتِيحَ تِلْكَ الْأَقْفَالِ الشَّرَابَ وَ الْكَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرَاب [۱] خداى عزوجل، براى بدى قفل‌هائى قرار داده، و كليدهاى آنها راشراب قرار داده، و دروغ بدتر از شراب است.» در این حدیث امام دو کلیدی که باعث می‌شود، قفل رذائل اخلاقی، باز شده و باعث انحراف انسان شود را در شراب و بدتر از شراب یعنی دروغ، بیان می‌دارند. چرا شراب و دروغ کلید بدی‌ها هستند؟ سّر اینکه باید شراب و دروغ را مفتاح و کلید شرور دانست، اینطور است: گويا سرّش اينست كه شراب عقل را زائل می‌كند و با زائل شدن آن تمامى موانع ـ‌چون شرم از خدا و خلق و تفكر در قبح و عقاب خدا و مفسدههاى دنيوى و اخروى‌ـ برداشته می‌شود، پس تمامى اين قفل‌ها باز خواهد شد؛ ولی باید توجه داشت که بدتر از شراب(با همه‌ی بدیهایش)، نیز وجود دارد و آن دروغ گفتن است؛ یعنی دروغ نیز کلید تمام بدی‌هاست، چونکه هیچ گناهی بدون دروغ انجام نمی‌گیرد مثلا کسی که می خواهد جنس خود را با قیمت بیشتری بفروشد با بیان دروغ‌هایی و بیان صفات دروغینی قیمت کالای خود را بالا می برد و جنس و کالای غیر مرغوب را به دیگران می‌فروشد، لذا تدلیس، خیانت، خوردن مال مردم، فریب دادن پاکان و دیگر گناهان نیز بدون دروغ صورت نمی گیرد و اینکه دروغ بدتر از شراب است اینکه مشروب خوار بعد از شرب خمر اختیاری از خود ندارد و ناآگاهانه گناه انجام می دهد؛ ولی درغگو در حالی که هوشیار است، مرتکب گناه می شود و خود را به معصیت آلوده می کند.
موانع شرور و بدی اما در مقابل این شرور، می‌توان به واسطه‌ی کارهایی، سد راه ارتکاب به بدی‌ها شد که از ان جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف: عقل انسان: عقل به انسان فرمان می دهد که کار بد انجام ندهد، بنابر این عقل قفلی است برای قتل و ضرب و جرح و تجاوز به ناموس دیگران و خیانت و دروغ و بسیاری از رذائل اخلاقی دیگر...
ب: ایمان و تقوی انجام دادن برخی از امور شاید از دیدگاه عقل که به حجاب ظلمانی آغشته شده است، بدون اشکال باشد، ولی از منظر شرع جایز نیست. در اینگونه موارد، ایمان و تقوا مانع ارتکاب بدی‌ها و زشتی ها می شود.
نتیجه: عقل سلیم به انسان می گوید پیشگیری بهتر از درمان است و برای اینکه انسان از رذائل اخلاقی بدور باشد، بهترین راه رجوع به عقل و تقوای الهی است که با پیروی از این دوعامل از کلید شرارتها یعنی شراب و دروغ بدور خواهیم بود.
پی نوشت: [۱]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۲، ص۳۳۸.
