گاهی اوقات علل اجتماعی سبب گمراهی اشخاص از دین خدا میشه.
یعنی شخص می بینه که در جامعه ای که دین داران زندگی می کنند، اوضاع و احوال بدی وجود داره و چون قدرت تحلیل دقیق نداره این موضوع رو به پای دین می زنه. در حالیکه ممکنه دین مورد نظر به شدت با اون وضع موجود مخالف باشه.[1]
برای مثال همه ما می دونیم که دین اسلام نظافت رو جزیی (یا نیمی) از ایمان می دونه.[2] اما با این حال ممکنه عده ای از مسلمانان که لاابالی هستند این مساله رو رعایت نکنند و کسی کثیفی این عده رو دلیل بر عدم حقانیت دینشون بدونه.
البته مثال ها دیگه ای مثل عقب موندگی در علم روز، نظم، برخورد های منطقی و انسان دوستانه و ... هم در این زمینه وجود داره.
[1] برای مطالعه بیشتر به کتاب آموزش عقاید آیت الله مصباح صفحه 99 مراجعه بفرمایید
[2] نهج الفصاحه صفحه 390 حدیث 3161