زندگی انسان دارای ابعاد گوناگونی است . یک فرد در عین حالی که به کار ها و علایق شخصی خود می پردازد مسئولیهای اجتماعی مختلفی را هم به عهده می گیرد. وی در خانواده هم زمان با فعالیتش به عنوان کارگر، کارمند یا دیگر مشاغل موجود در اجتماع ایفای نقش می کند. و البته یکی از نقشها و یا مسئولیتهای او در میان اقوام و خویشاوندان است.
در این میان افرادی پا را فراتر گذاشته، مسئولیتهای بزرگتری را هم به عهده گرفته، خود را متحمل رنج و دشواری و سختی می کنند تا عده ای را از محرومیتهای فکری و فرهنگی نجات دهند. بار سفر بسته مدتی را به دور از خانواده و زندگی معمول خود به تبلیغ جهادی می روند.
قرآن کریم چنین اشخاصی را مورد تحسین و تشویق قرارداده، آنجا که میفرماید :
« وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوا وَّنَصَرُوا أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ »(1)
اما در زندگی اجتماعی امروز مشاهده می کنیم که بعد مسافت از مراکز استانها تنها عامل فقر فرهنگی و فقر فکری موجود نمی باشد؛ چه اینکه افرادی را می بینیم که در پایتخت جمهوری اسلامی و یا در پایتخت فرهنگی جهان اسلام از فقر شدید فکری و فرهنگی رنج می برند و کسی هم به یاری و دست گیری از آنها نمی پردازد، به طوری که هر روز بر فقرشان افزوده می شود و حتی دیگرانی را هم به بیماری فرهنگی مسری خود مبتلا می سازند.
شاید و به احتمال زیاد برخی از این افراد از اقوام و خویشان من و شمای طلبه یا فعال فرهنگی باشند؛ کافی است سر برگردانیم تا ببینیمشان.
جالب است عده ای مشتاقانه رنج سفر و دوری از خانه و خانواده را تحمل می کنند و به تبلیغ جهادی یا تبلیغ غیر جهادی می روند اما نسبت به نزدیکان خود بی تفاوتند.
قرآن کریم در عین اینکه جهاد را امری پسندیده بیان می کند دستورالعمل زیبایی هم در کنار آن متذکر می شود و می فرماید که خویشاوندان نسبت به همدیگر سزاوارتر از دیگران هستند:
و الَّذِينَ آمَنُوا مِن بَعْدُ وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولَٰئِكَ مِنكُمْ وَ أُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (2)
و کسانی که بعداً ایمان آوردند و هجرت کردند و با شما جهاد نمودند، از شما هستند؛ و خویشاوندان نسبت به یکدیگر، در احکامی که خدا مقرّر داشته، (از دیگران) سزاوارترند؛ خداوند به همه چیز داناست.(3)
صرف نظر از آیه ی کریمه، عقل هم، همین را حکم می کند که خانواده و همسایه و اقوام و دوستان نسبت به دیگران اولویت دارند، چرا که از آنجایی که بیماری فرهنگی یک بیماری مسری و واگیر دار است، میتواند به طور مستقیم ما را هم دچار مشکل کند و یا اینکه با نگاهی دیگر سلامتی این افراد و هم سویی و همکاری فکری و فرهنگی آنها می تواند به ما در یاری رساندن به دیگران هم بسیار مؤثر واقع شود.
البته یاد آوری این نکته ضروری است که مبادا تصور شود که حال که اولویت با خانواده و اقوام است پس تبلیغ جهادی ممنوع است؛ اولا در زمانه ی ما کار فرهنگی چه برای روستاهای دور افتاده و محروم و چه برای خانواده ی خود طلبه، جهاد است؛ و ثانیا مگر تبیلغ جهادی در جاهای دور افتاده چند روز از سال است؟ سالی که 90 درصد آن را در کنار خانواده ایم!
پس جا دارد من و شما عزیزی که دغدغه ی تبلیغ جهادی داریم متوجه این موضوع باشیم که خانواده و اقواممان را فراموش نکنیم، اولویت فعالیت فرهنگی جهادی ما باید در همین محیط باشد. نکند روزها به یاری محرومان برویم اما همسر و فرزند ما، خواهر و برادر ما، در کنار ما دچار محرومیت فرهنگی باشند.
- الأنفال: ٧٤
- الأنفال: ٧٥
- هر چند از این آیه در بحث ارث استفاده شده و اولویت برخی از خویشان را در ارث بَری ثابت کرده اند اما اطلاق آیه ما را بر این میدارد که تسری آن به سایر موارد هم ممکن باشد. (رجوع شود به تفسیر نمونه ذیل همین آیه)
