توهم همرنگی؛ از جهل پلورالیستی تا امر به معروف
«خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» ضرب‌المثلی که سال‌ها شنیدیم و تکرار کردیم و در مکان‌ها و زمان‌هایی که جو مخالف‌مان بود برای ایستادن در حاشیه‌‌ای امن با خود زمزمه کردیم و سر خودمان را با آموزه‌ای عرفی که مخالف آموزه‌های دینی‌مان بود، کلاه گذاشتیم.
حتی می‌توان گفت «#مارپیچ_سکوت» نیز با همین مبنا در فضای رسانه‌ای شکل می‌گیرد.
فعلا قصد ندارم در مورد غلط بودن مبنای این مثل و چرایی مارپیچ سکوت بنویسم، بل‌که تصمیم دارم از آن روی سکه‌ی این همرنگی و سکوت از زبان فلوید آلپورت بگویم؛ از پدیده‌ای به نام «جهل پلورالیستی» که معلول مارپیچ سکوت یا همان همرنگ جماعت شدن است.
جهل پلورالیستی حالتی روانی_اجتماعی است و زمانی رخ می‌دهد که افراد یک جامعه به اشتباه تصور می‌کنند عقاید، احساسات، قضاوت‌ها و فهم شخصی‌شان از یک موضوع هم‌جهت با هنجارهای اجتماعی نیست و نظرات و باورهای‌شان بسیار دورتر و یا حتی مخالف دیگر اعضای جامعه است و برای همین شجاعت ابراز عقیده را از دست داده و ترجیح می‌دهند سکوت کنند و یا همراه جو حاکمی شوند که در تصورشان ساخته‌اند.
در واقع جهل پلورالیستی برخاسته از نوعی توهم در مورد فراگیر بودن یک مسئله است.
یعنی شما به غلط تصور می‌کنید نظر دیگران بر خلاف نظر شماست و خودتان را سانسور می‌کنید. شما با نظر جمع موافقت می‌کنید در حالی‌که نظر دیگری دارید، چون ترس از طرد شدن دارید.
به عنوان مثال آلپورت و تیمش در یکی از آزمایش‌‌ها، از دانشجویان خواستند تعداد هم‌کلاسی‌هایشان را که به طور منظم الکل مصرف می‌کنند حدس بزنند. نتیجه‌ی جالبی که به دست آمد این بود که دانشجویان تعداد مصرف کنندگان الکل در دانشگاه را بیش از حد تخمین زدند و همین تخمین غلط باعث شد که برای عدم طرد توسط دوستانشان، بیش از حد الکل بنوشند.
از اثرات مخرب این پدیده در جامعه‌ی شبه مدرن امروزی که بالتبع مارپیچ سکوت رخ می‌دهد، رنگ باختن ارزش‌ها و حتی تبدیل شدن ضد ارزش به ارزش است.
حتی می‌توان گفت تصوری که امروز در جامعه در مورد دینداری افراد شکل گرفته و سبب خطای شناختی حتی در جامعه‌ی نخبگانی ما شده که معتقدند دینداری مردم کاهش یافته یا هشتاد درصد مردم مخالف حجابند ریشه در همین جهل پلورالیستی دارد.
اگرچه فلوید آلپورت روانشناس غربی حدود صد سال پیش این لفظ را ابداع و از این پدیده نام برد اما اسلام هزار و چهارصد پیش در اقدامی پیشگیرانه و با ارائه‌ی راهکاری ایجابی تلاش کرد تا جامعه‌ی اسلامی را از مواجهه‌ی با این پدیده مصون بدارد، راهکار امر به معروف و نهی از منکر.
