سیری در عالم برزخ
تکامل عملی پیش نیازِ سیر و سلوک برزخی
تکامل تکاملی است که بر پایه ی خودشناسی و حرکت از ناخود به خود است. خود واقعی، وجود است نه ماهیت؛ زیرا تغییر ماهیت، نوعیت و جنسیت می سازد، اما هرگز تغییر ماهیت به خود رسیدن نیست. اگر کسی وجود خود را بشناسد، خود را شناخته است و تغییر ماهیت و نوعیت، چیزی را عوض نمی کند؛ مثلاً اگر کسی خود را به شکل زن در آورد، به خود نرسیده است، بلکه ناخودیِ خود را عوض کرده است.[1]
بر این اساس ما معتقدیم که تکامل عملی، رسیدن به شناخت خود بر پایه ی واقعیت هایی بنام هستی و وجود است و آنچه که بشر به اشتباه به دنبال آن می رود، تغییر هویت و ماهیت است و حال آنکه تکامل، تغییر ناخود به خود است.
مراتب رسیدن به خود واقعی
رسیدن به خود واقعی مراتبی دارد:
1. ضعیف: وجود ضعیف با سرنوشت خود، رابطهی واقعیِ کاملی ندارد و ضعیفانه از ناخود به خود رسیده است. قرآن مجید این افراد را به متزلزل تعبیر می کند. اینها کسانی هستند که دوست دارند عارف و پاک باشند؛ اما برای پاک شدن زحمت نمی کشند.[2]
2. قوی: این افراد با وجود خود، رابطهی واقعی کاملی دارند. به قول ملا صدرا هر موجود متکامل، مراتب تکامل انواع است نه نوع؛ یعنی هر کسی در یک مرحله ی وجودی است؛ یکی در مرتبهی ضعیف، دیگری متوسط و یا متعالی و برخی هم در مراحل فوق العاده قوی به سر می برند و به قول شیخ اشراق مرحوم سهرودی: وقتی خود واقعی، وجود شد، کمال مطلق، هستیِ مطلقِ خداست. حرکت اعمال به سوی خدا و بندگی او، تکامل عملی است که رابطهی واقعی بین خدا و خود واقعی میباشد.[3] مبدأ این حرکت فنای بالله است ، الّا هو شدن است چنانکه قرآن فرمود: «شَهِدَ اللّهُ أَنّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُو»[4] و منتهاالیه آن بعثت خاتم الانبیاء است تا خاروخاشاک را از دل بیرون کند و به جای آن درخت پر ثمر بکارد چنانکه فرمود: «هُوَ الّذی بَعَث فِی الْأُمّیّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکّیهِمْ وَ یُعَلّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»[5] است.
[1]. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: شرح منظومه، ج5، ص212.
[2]. عالم پس از مرگ، ص195.
[3]. معاد از نظر روح و جسم، ج1، ص281.
[4]. آل عمران/18.
[5]. جمعه/2.
