آیا امام حسین(ع) دختری به نام《رُقیّه(س)》داشتند که در شام به شهادت رسیده و در خرابه شام دفن شده باشند؟
پاسخ :
نخستین منبعی که ماجرای شهادت دختر خردسالی از امام حسین(ع) را در شام مطرح کرده است، کتاب《کامل بهائی》 نوشته شيخ عماد الدين حسن بن علی بن محمد بن علی طبری آملی (متوفّی سال ۷۰۱ قمری) است.
عماد الدّين طبری نيز این ماجرا را به نقل از كتاب (الحاويَةُ فی مَثالِبِ مَعاویَة) نقل می‌‌كند، كه متأسفانه اثری از اين كتاب در دست نيست!
ولی نویسنده آن قاسم بن محمد بن احمد مامونی از علماء و دانشوران اهل سنّت است که کتاب را علیه معاویه نوشته است.
عماد الدین نام دختر را ذکر نکرده است. ولی سن او را چهار سال و وفات او را چند روز پس از دیدن سر پدر در خانه یزید گزارش کرده است.
عمادالدین می نويسد که در کتاب (حاوية) آمده است که؛
[در شام از بچه های كوچك، شهادت پدرشان را مخفی می كردند و به آن ها می گفتند پدرتان به مسافرت رفته است.
بر همین وضع بود تا یزید آن ها را به منزلی در نزدیکی خود منتقل نمود.
《کانَ لِلحُسَینِ(ع) بِنتُ صَغیرَة لَها أربَعَ سِنینَ، قامَت لَیلةً مِن مَنامِها و قالَت :
أَینَ أبی الحُسَینِ(ع)؟》
امام حسین(ع) دختر کوچکی داشت که چهار سال بیشتر نداشت، شبی از خواب بیدار شد وگفت :
پدرم حسین(ع) کجاست؟
《فَإنِّی رأیَتُهُ الساعةَ فی المَنامِ مُضطَرِباً شَدیداً》
من اکنون او را در خواب دیدم!
《فَلَمَّا سَمِعنَ النِسوَةُ ذلکَ، بَکینَ و بَکَى مَعَهُنََّ سائرُ الَأطفالِ و ارتَفَعَ العَویلُ》
چون زنان این سخن را شنیدند گریستند و کودکان دیگر هم، صدا به شیون بلند کردند.
《فَانتَبَهَ یَزیدُ مِن نَومِه و قالَ : ما الخَبَرُ؟
فَفَحَصَوا عَنِ الواقعَة و قَصُوها عَلیَه!》
یزید بیدار شد و پرسید : چه خبر است؟
تفحّص کردند و قضیه را به او گفتند.
《فَأَمَرَ بأَن یَذهَبُوا بِرأسِ أبَیها إِلیها، فَأتُوا بِالرَأسِ الشَریفِ و جَعَلُوُه فی حِجرِها》
یزید گفت : سر پدرش را نزد او ببرید.
پس سر مطهّر را آوردند و در دامن دخترش نهادند و تا نگاهش به سر افتاد.
《فَقالَت : ما هذا راسُ؟》
آن دختر گفت : این سر کیست؟!
《قالُوا: رأسُ أبیک!》
گفتند : سر پدرت!
《فَفَزَعَت الصَبیَّةُ وَ صاحَت فَمَرَضَت و تُوَفَّیَت فِی أیامِها بِالشَامِ》
آن دخترک دلش کنده شد و فریادى زد و بیمار گشت و در همان روزها در شام در گذشت.](۱)
این واقعه بنابر قول کتاب (وقایع الشهور و الایام) علامه بیرجندی در پنجم ماه صفر اتفاق افتاده است.(۲)
در میان مورخان شیعی اختلاف در دو چیز است :
برخی در وجود حضرت رقیه(س) تردید دارند، و برخی دیگر وجود ایشان را قبول ولی در مورد رقیه بودن اسم آن دختر در تشکیکند.
برخی هم معتقدند که نمی‌توان این مسئله را به طور قاطع ردّ کرد، ولی در مقابل هم دلیل قاطعی برای اثبات آن در دست نیست و فقط به خاطر شهرت تاریخی باید پذیرفت.
در برخی گزارش‌های نسب شناسی نام رقیه(ع) در میان دختران امام حسین(ع) نام برده شده است. مثلا؛
اولین منبعی که در آن نام رقیه بنت الحسین(ع) آمده، کتاب (لباب الانساب) نوشته ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فُندُق(متوفّی ۵۶۵ قمری) است.
ابن فُندُق در لباب الأنساب ابتدا نام ده فرزند برای حضرت سیدالشهداء(ع) را آورده است که نام رقیه در بین آن‌ها نیست!
ولی در ادامه می‌گوید :
《لَم یَبقَ مِن أولادِه إلّا زینُ العابدین(ع) و فاطِمَةُ و سَکینَةُ و رُقیَّةُ》
از فرزندان امام حسین(ع) جز زین العابدین(ع) و فاطمه و سَکینه و رُقَیه، باقی نماندند.(۳)
ولی اولین کتاب موجودی که قضیه شهادت دختر خردسال امام(ع) را در شام مطرح کرده، همان که در بالا گفته شد، کتاب کامل بهایی نوشته عمادالدین طبری است.
شيخ كمال‌الدين محمد بن طلحه شافعی(متوفّی۶۵۲ قمری) در كتاب (مطالبُ السّؤول في مَناقبِ آل الرسولِ(ع) به وجود چهار دختر برای آن امام حسین(ع) تصريح كرده و حتی بر آن، ادعای شهرت نيز نموده است و می‌‌نويسد :
《كانَ لِلحُسَينِ(ع) مِن الأُولادِ ذُكُورِ و اُناثِ عَشَرة، سِتَّةَ ذُكُور، و أَربَعَ اُناث》
آن حضرت(ع) دارای ده فرزند پسر و دختر بود كه شش نفرشان پسر و چهار نفر ديگر دختر بودند.
《وَ اما البَناتُ : فَزينَبُ و سَكَينَةُ و فاطِمَةُ هذا هُو المَشهُورُ و قيل : بَل كانَ لَه اَربَعُ بَنينَ و بِنتانَ، والاَوَّلُ أَشهَرُ!》
اما دختران عبارتند از : زينب، سكينه و فاطمه و اين، قول مشهور است.
و گفته شده است كه : آن حضرت(ع) دارای چهار پسر و دو دختر بوده است. ولی قول اول، مشهورتر است.(۴)
نجم الدین طَبسی از گزارش ابن فُندُق و شافعی به این نتیجه رسیده که نام دختر چهارم امام حسین(ع) رقیه وکنیه او ام‌کلثوم است.(۵)
اما در مقابل بیشتر منابع تاریخی دختری به نام رقیه برای امام(ع) ذکر نکرده‌اند و شیخ مفید تنها سکینه و فاطمه را به عنوان دختران امام حسین(ع) ذکر می‌کند.(۶)
مأخذ دیگری که در آن، ضمن شرح جریانات عاشورا، نامی از حضرت رقیّه(س) به میان آمده، نسخه ای از کتاب مشهور (اللهوف) نوشته مرحوم سیّدبن طاووس (متوفّی ۶۶۴ قمری) است.
سیّد می نویسد :
حضرت سیّدالشهداء(ع) حضرت زینب(ع) و اهل حرم را امر به صبر کرده و فرمود :
《یا اُختاه! یا اُمّ کُلثُوم ،وأنتِ یا زینَب، و أنتِ یا رُقیَّة، وأنتِ یا فاطِمَة، وأنتِ یا رُباب، اُنْظُرْنَ إذا أنا قُتِلْتُ فَلا تَشقَقنَ علیَّ جَیْباً و لا تَخمَشنَ عَلیَّ وَجهَاً ولا تَقُلنَ علی هَجرَاً》
خواهرم ام کلثوم، و تو ای زینب، و تو ای رقیّه، و تو ای فاطمه، و تو ای رباب، زمانی که من به قتل رسیدم، در مرگم گریبان چاک نزنید و روی نخراشید و کلامی ناروا بر زبان نرانید.(۷)
این احتمال وجود دارد که منظور از رقیه در این گزارش، رقیه دختر امام علی(ع) خواهر امام حسین(ع) و همسر مسلم بن عقیل(ع) باشد که در کربلا حضور داشته است، باشد.
به خصوص اینکه اسم رقیه، در کنار دیگر خواهران امام حسین(ع) مانند ام کلثوم(ع) و زینب(ع) آمده است.
اما به نقلی رقیّه دختر امام علی(ع) قبل از حادثه کربلا وفات یافته بود.
که ابن جریر طبری این را ردّ می کند و وجود رقیه دختر امام علی(ع) را در کربلا ذکر می کند.(۸)
پژوهشگر بزرگ تاریخ استاد محمد هادی یوسفی غروی وجود چنین دختری را انکار نموده و قبر موجود را برای رقیه بنت علی(ع) و همسر مسلم بن عقیل دانسته اند.(۹)
مرحوم شیخ عباس قمی، در کتاب (نَفَس المهموم) که در رابطه با وقایع کربلا است، می گوید :
《من در هیچ سند معتبری راجع به حضرت رقیه(س) چیزی ندیدم.》(۱۰)
شهید مطهری(ره) داستان حضرت رقیه(س) و وجود او را از تحریفات عاشورا دانسته و در یادداشتهای خود نوشته است :
《از طفل امام حسین(ع) به نام رقیه که در شام مرده و بعد برایش ضریح ساخته اند اخیراً به هم بافته اند.》(۱۱)
علامه سید جعفر مرتضی عاملی نیز احتمال داده اند که این دختر برای یکی از شهدای کربلا بوده باشد.(۱۲)
گزارش‌های مربوط به درگذشت دختری منسوب به امام حسین(ع) در شام ناهماهنگی‌ها و اختلاف‌هایی دیده می‌شود.
به هر ترتیب این گزارش‌ها نسبت به نام، زمان و مکان وفات و همچنین سن رقیّه(س) اختلاف دارند.
ناهماهنگی این گزارش‌ها و همچنین عدم ذکر نام ایشان در بیشتر منابع تاریخی سبب تردید جدی از سوی برخی محققان در انتساب وی به امام حسین(ع) شده است.
در نهایت می توان به کلام آیت الله مرعشی نجفی(ره) تمسّک کرد که؛
اگر چه مدارك معتبر از وجود چنین دختری ساكت است، لكن با وجود این شهرت تاریخی نمی شود وجود ایشان را انكار كرد.
هم اکنون در شهر دمشق بارگاهی به حضرت رقیه(س) منسوب است که این دومین زیارتگاه شیعیان در این شهر است.
منابع：
۱)کامل بهائی عماد الدین طبری، ج۲، ص۱۷۹
۲)وقایع الشهور بیرجندی، ج۱، ص۵۴
۳)لباب الانساب ابن فُندق، ص۳۵۰
۴)مطالب السئول شافعی، ج۱، ص۲۵۷
۵)رقیه بنت الحسین(ع) طبسی، ص۹
۶)الارشاد شیخ مفید، ج۲، ص۱۳۵
۷)اللهوف ابن طاووس، ص۱۴۱
۸)تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۹
۹)موسوعة التاریخ الاسلامی غروی، ج۶، ص۲۱۰
۱۰)نفس المهموم محدث قمی، ص۲۶۰
۱۱)مجموعه آثار مطهّری، ج۱۷، ص۵۸۶
۱۲)تحریف شناسی عاشورا عاملی، ص۶۰
نویسنده : سید حسن حسینی فاضل
