قال الصادق عليه السلام : مَن تَعَلَّمَ العِلمَ و َعَمِلَ بِهِ و َعَلَّمَ لِلّهِ دُعِىَ فى مَلَكُوتِ السَّماواتِ عَظيما فَقيلَ: تَعَلَّمَ لِلّهِ و َعَمِلَ لِلّهِ و َعَلَّمَ لِلّهِ
هر كس براى خدا دانش بياموزد و به آن عمل كند و به ديگران آموزش دهد، در ملكوت آسمانها به بزرگى ياد شود و گويند: براى خدا آموخت و براى خدا عمل كرد و براى خدا آموزش داد.
الذریعه الی حافظ الشریعه(شرح اصول کافی، ج1،ص56)
علم و عمل نیز دارای رابطه تنگاتنگ با یكدیگر هستند، علم مقدمه عمل صحیح و شایسته است و «عمل» موجب بهره‌برداری از عمل، برداشت ثمره آن و گشوده شدن درهای دیگری از حكمت به روی انسان خواهد بود. به فرموده رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم): هر كس به آنچه می‌داند عمل كند خداوند او را وارث آنچه نمی‌داند خواهد گردانید.[1] كنایه از این كه نادانسته‌ها برایش آشكار می‌شود و خداوند درهای حكمت را بر قلب او می‌گشاید ، از آنجا كه علم بدون عمل فایده‌ای را در برندارد، در روایات از عالم بی‌عمل به درخت بی ثمر [2] و «سحاب بلامطر» تعبیر شده است. در قرآن كریم[3]نیز مثل او را همانند چهارپائی می‌داند كه كتابهائی را بر خود حمل می‌كند و هیچ سودی از آن نمی‌برد. حضرت امام خمینی (ره) فرموده‌اند: «علم تنها اثر ندارد، بلكه گاهی مضرّ است. علم بدون عمل بی‌نتیجه است، علم و عمل دو بالی است كه انسان را به مقام انسانیت می‌رساند.»[4]
برخی از عواقب عمل نكردن به علم با استفاده از روایات عبارتند از :
1. عمل نكردن به علم موجب دوری از خدا می‌شود: امام سجاد ـ علیه السّلام ـ فرمود: تا آنگاه كه نسبت به دانسته‌های خویش عمل نكردید، از آن چه نمی‌دانید سؤال نكنید، زیرا هر نوع علم و آگاهی دینی كه بدان عمل نشود كفر و ناسپاسی و مراتب دوری انسان نسبت به خدا را فزاینده می‌سازد. [5]
2. علم بی‌عمل موجب هلاكت انسان است: امام علی ( علیه السّلام ) علما بر دو گروه‌اند، گروهی كه به علم خویش عمل می‌كنند، پس اینها اهل نجات هستند و گروه دیگری كه به علمشان عمل نمی‌كنند، پس اهل هلاكت هستند. [6]
3. عمل نكردن به علم موجب زوال آن خواهد شد، امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:علم با عمل توأم است، هر كس چیزی را می‌داند باید به آن عمل كند، علم فریاد می‌زند و عمل را دعوت می‌كند اگر به او پاسخ مثبت نداد، از آنجا كوچ می‌كند. [7]
4. بدون عمل نمی‌توان از دانش بهره‌ای برد: امام علی (علیه السّلام)فرمودند: میوه دانش با كردار نیك چیده می‌شود، نه با گفتار نیك».[8]
پی نوشت :
[1] . بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 40، ص 128، بیروت، 1403 ق.
[2] . غرر الحكم، با شرح جمال الدین خوانساری، ج 4، ص 350، ح 6290، دانشگاه تهران، چ سوم.
[3] . جمعه، 5.
[4] . صحیفه نور، ج 7، ص 191، تاریخ: 3/ 4/ 58، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهمن 61.
[5] . اصول كافی، ج 1، ص 56، انتشارات علمیه اسلامیه، چ اول، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی.
[6] . همان، ج 1، ص 55.
[7] . همان، ص 55.
[8] . غرر الحكم، ح 4296، ج 3، ص 228.
مطالعه بیشتر در:
علم، ایمان، عمل
