گنجینه ی سخنوری (41)
عید فطر یا کنگرۀ جهانی مسلمین (بخش اول)
مقدمه:
در فرهنگ اسلامی اولین روز ماه شوال، عید فطر و جشن بازگشت به فطرت معین شده است؛ زیرا مسلمانان روزه دار در طول ماه رمضان با ارتباط های پی در پی با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفیه ی روح و جان خویش همّت گماشته و از تمام آلودگی های ظاهری و باطنی که بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاک نموده و به فطرت واقعی خود بر می گردند. مسلمانان در این روز در اثر یک ماه ضیافت و مهمانی خداوند به صفای باطن دست یافته و در حقیقت شخصیت واقعی خویش را بازیافته اند، فطرت انسان در طول سال در اثر غبارهای جهل و نادانی و غفلت به انواع گناهان و معصیت ها مبتلا شده و از حقیقت خود دور می شود و در نتیجه دچار خود فراموشی و خدا فراموشی می گردند؛ اما با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، انسان مسلمان در پرتوی فضای معنوی آن ماه و تلاش های خویش به یک زندگی نوین دست می یابد که می توان آن را «بازگشت به خویشتن» نامید.
عید چیست؟
واژه ی عید، در اصل از فعل عاد (عَوَدَ) یَعُودُ اشتقاق یافته است و معنای مختلفی برای آن ذکر کرده اند، از جمله : «خوی گرفته»؛«هر چه باز آید از اندوه و بیاماری و غم و اندیشه و مانند آن»؛ «روز فراهم آمدن قوم»؛«هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلت مند یا حادثه ی بزرگی باشد»، گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادی نوینی باز آرد.
ابن منظور در لسان العرب گفته است که برخی بر آن هستند که اصل واژه ی عید از «عادة» است زیرا آنان(قوم)، به جمع آمدن در آن روز، عادت کرده اند.
ازهری گوید: عید در نزد عرب، زمانی است که در آن شادی ها یا اندوه ها، باز می گردد و تکرار می شود.ابن اعرابی آن را منحصر به شادی ها دانسته است.
واژه ی «عید» در قرآن به کار رفته است:
«...اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنزِلْ عَلَيْنَا مَآئِدَةً مِّنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِّأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِّنكَ...»
در تفسیر نمونه ذیل این آیه گفته شده است:«عید در لغت از ماده ی عود به معنی بازگشت است، و لذا به روزهایی که مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می شود و بازگشت به پیروزی ها و راحتی های نخستین می کند عید گفته می شود؛ و در اعیاد اسلامی به مناسبت اینکه در پرتوی اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه ی بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان بازمی گردد، و آلودگی هایی که برخلاف فطرت است، از میان می رود، عید گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده نیز، روز بازگشت به پیروزی و پاکی و ایمان به خدا بوده است، حضرت مسیح (علیه السلام) آن روز را عید نامیده است.همانطور که در روایات وارد شده، نزول مائده در روز یکشنبه بوده و شاید یکی از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است.روایتی از علی (علیه السلام) نقل شده «وَ کُلُّ یَومٍ لا یُعصَی الله فیهِ فَهُوَ یَومُ عیدٍ» هر روز که در آن معیصیت خدا نشود، روز عید است، نیز اشاره به همین موضوع دارد، زیرا روز ترک گناه، روز پیروزی و پاکی و بازگشت به فطرت نخستین است.»
در روایات اسلامی برای اعیاد – بویژه اعیاد مذهبی از جمله عید فطر – آداب و رسوم خاصی مقدّر شده، در حدیثی از معصوم (علیه السّلام) آمده است:
«زَیِّنُوا أعیَادَکُم بِالتَّکبیرِ» عیدهای خودتان را با تکبیر زینت بخشیدو
«زَيِّنوا العيدَينِ بِالتَّهليلِ والتَّكبيرِ والتَّحميدِ والتَّقديس» عید فطر و قربان را با گفتن ذکر لاإلهَ إلّا الله ، الله أکبَر، اَلحَمدُلله و سُبحَانَ الله زینت ببخشید.
. دهخدا، ذیل عید، تاج العروس زیبدی، ج8، ص438.
. لسان العرب، ابن منظور، ج3، ص319.
. سوره ی مائده ، آیه ی 114.
. تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی، ج5، ص131.
. ره توشه ی راهیان نور، ماه رمضان 1379، دفتر تبلیغات اسلامی قم، ص356.
============================================================
برای مشاهده ی مطالب مرتبط
عید فطر یا کنگرۀ جهانی مسلمین (بخش دوم)
عید فطر یا کنگرۀ جهانی مسلمین (بخش سوم)
