چرا سوره طه، سوره پیامبر است؟
سوره طه نیز در مکّه نازل شده است.
و تنها نسبت به دو آیه ی «وَ اصبر علی مایقولون» و «لاتَمُدَّنَ عَینَیکَ الی ما مَتَّعنا به أزواجاً منهم» اختلاف شده و بعضی بر این عقیده بوده اند که این دو قسمت در مدینه نازل شده است ولی دلیل معتبری برای اثبات این ادّعا وجود ندارد؛ بنابراین ظاهر این است که تمام آیات آن در مکّه نازل شده است.
همان طور که پیداست این سوره با خطاب به پیامبر(ص) آغاز شده است و پس از این که چهار بار آن حضرت مورد خطاب قرار گرفته،
خداوند متعال بطور مفصّل داستان موسی را برای او بیان کرده و آن را از سرگذشت موسی در وادی طور که آتشی از دور دید و به دنبال آن رفت، آغاز کرده و تا برخورد موسی با سامری ادامه داده است.
ما پیش از این داستان حضرت موسی را تا غرق شدن فرعونیان و نجات بنی اسرائیل نقل کردیم ولی در این سوره آن داستان به این صورت ادامه پیدا کرده است که بنی اسرائیل پس از نجات از دست فرعونیان از حضرت موسی درخواست غذای آسمانی کردند و با دعای آن حضرت غذای آسمانی برای آنان آمد ولی پس از این که موسی برای چند روزی از میان آنان دور شد، سامری آنان را فریب داد و به گوساله پرستی وادار کرد و چون موسی به میان آنان بازگشت و از آن چه که در بین آنان گذشته بود اطّلاع پیدا کرد، سخت خشمگین گردید و آنان را به باد سرزنش گرفت ولی آنان سامری را مقصّر دانستند و موسی به سراغ برادرش هارون رفت که در غیاب موسی جانشین او شده بود و ریش او را به دست گرفت و مورد ملامتش قرار داد و گفت: تو درباره ی اینان کوتاهی کردی. ولی هارون در پاسخش گفت:
ای پسر مادرم! سر و ریش مرا رها کن که من ترسیدم که اگر مداخله کنم مرا مورد مؤاخذه قرار دهی که چرا در میان آنان جدائی افکندی. آن گاه موسی به سراغ سامری رفت و او را از میان بنی اسرائیل بیرون انداخت و گوساله اش را در هم کوبید.
این داستان تا آیه ی 98 این سوره ادامه پیدا کرده و سپس خداوند متعال در ضمن بقیّه ی سوره که مجموعاً 37 آیه می باشد حدوداً 24 بار به پیامبر خطاب می کند و مطالب مهمّی را در این آیات گوش زد آن حضرت می فرماید که می توان جریان سجده کردن فرشتگان به سوی آدم و امتناع ابلیس از آن و تخلّف آدم و حوّا از دستور الهی و بیرون کردن آن دو از بهشت را مهم ترین این مطالب نامید.
اکنون نوبت این رسیده است که ببینیم چرا این سوره، سوره ی طه نامیده شده است؟
پیش از اینکه به بررسی این نکته بپردازیم لازم است توجّه خوانندگان محترم را به این مطلب جلب کنیم که بعضی نام دیگری نیز برای این سوره ذکر کرده اند
و آن سوره ی «کلیم» است و انصاف این است که این نام گذاری بجا و موردش است زیرا همان طور که اشاره شد در این سوره بیش از هر جای دیگر درباره ی کلیم یعنی حضرت موسی سخن به میان آمده است و این سوره جامع تر از سوره های دیگر قصّه ی حضرت موسی را ترسیم کرده است کما این که بیشتر آیات این سوره به داستان حضرت موسی اختصاص پیدا کرده است،
بنابراین اگر اختیار نام گذاری سوره های قرآن به دست ما باشد و ظاهر نکته ها ملاک و معیار نام گذاری باشد،
نام این سوره را سوره ی موسی یا سوره ی کلیم اللّه می گذاریم ولی پس از این روشن می شود که ذکر نام خاصّی در آغاز یک سوره می تواند آن سوره را به آن اختصاص دهد بویژه این که اگر آن نام از اهمّیّت ویژه ای برخوردار باشد، مثل همین سوره زیرا در آغاز آن کلمه ی «طه» آمده است و منظور از آن به طوری که در بعضی از روایات آمده و موافق اعتبار نیز هست،
نبیِّ اکرم(ص) است، یعنی «طه» نام دیگری برای پیامبر اسلام بوده است
گرچه مفسّرین اختلاف شدیدی کرده اند و هر کس چیزی درباره ی آن گفته است لکن همان طور که اشاره شد
أوّلاً در روایات آمده است که طه یعنی محمّد
و ثانیاً سوره این چنین آغاز شده است:
«طه ما أَنزَلنا عَلَیکَ القُرآنَ لِتَشقی» و پیداست که «ما انزلنا علیک» قرینه ی روشنی است که طه جنبه ی خطابی دارد و منظور این است که «ای طه ما قرآن را برای تو نازل نکردیم که به مشقّت بیفتی».
بنابراین در صورتی که منظور از طه، محمّد(ص) باشد و پس از آن حدود سی بار در این سوره به آن حضرت خطاب شده باشد بجاست که سوره، سوره ی «طه» یعنی سوره ی پیامبر نامیده شود و اگر هم این معنی پذیرفته نشود و «طه» جزء فواتح رمزی قرآن به حساب آید باز نام گذاری سوره به «طه» بدون جهت نخواهد بود زیرا «طه» در آغاز سوره آمده است و لفظی که در آغاز یک فصل یا باب و مانند این ها ذکر شود بویژه اینکه اگر رمزی باشد یا از اهمّیّت ویژه ای برخوردار باشد، می توان آن فصل یا باب یا سوره را به آن لفظ اضافه کرد.
مطالب مرتبط
نگاهی به سوره مومنین
