سم الله الرحمن الرحیم
با یاری خداوند می خواهیم در طی چند شماره سلسله وار مقاله ای را با عنوان فوق تقدیم کنیم. امید است مورد پسند قرار گیرد. انشالله
نویسنده : حسین اکبری ، دانش پژوه مقطع ارشد رشته علوم قرآنی موسسه امام خمینی (ره)
چکیده
تحقیق حاضر با نگاهی قرآنی و از رهگذر آیات قرآن کریم جایگاه صداقت در سیره سیاسی پیامبر اکرم (ص) را از طریق تبیین مبانی و پیش زمینه های لازم برای صداقت در سیاست اسلامی بررسی نموده و همچنین نمودهای عینی صداقت در سیره نبوی را با بیان جلوه های صداقت در بر خورد ایشان با مردم عصر خویش اعم از کفار و مشرکان، منافقان و مومنان به تصویر کشیده است. این تحقیق در ذیل چهار عنوان تنظیم شده است که بعد از بیان کلیات، عنوان اول، مربوط به بررسی مبانی صداقت در سیاست اسلامی و سه عنوان دیگر نیز مربوط به بررسی جلوه های رفتاری پیامبر(ص) با مومنان، منافقان ، مشرکان و کفار و در خاتمه نیز به نتایج تحقیق اشاره شده است. و از جمله نتایج به دست آمده در این تحقیق این است که اولاً معرفت و ایمان عمیق پیامبر(ص) به حق و حقیقت و عصمت و توکل و اعتماد محض ایشان به قدرت لایزال الهی، راه هیچ توجیهی را برای توسّل ایشان به دروغ و فریب و باطل باقی نگذاشته است. ثانیاً تحمل سختی های بلند مدت و طاقت فرسای دوران رسالت و هدایت مردم عصر جاهلیت، نشانگر صداقت و علاقه وافر ایشان نسبت به سعادتمندی مردم بود و هم اکنون، آن زحمات صادقانه پیامبر به بار نشسته و تمدن والای اسلامی را برای جهانیان به ارمغان آمده است.
کلید واژه‌ها: قرآن کریم، سیره سیاسی پیامبر، مبانی صداقت، نگرش توحیدی، جلوه های صداقت.
مقدمه
صداقت و سیاست همواره به عنوان دو مفهوم راهبردی در عرصه دانش اداره جامعه از مفاهیم چالش بر انگیزی است که از دیر باز در امکان عملیاتی کردن همزمان آن دو بین اندیشمندان و سیاستمداران اختلاف جدی وجود داشته است به نحوی که برخی، اعمال سیاستِ صادقانه را به جهت تعریف سیاست به رابطه ای دوجانبه مبتنی بر طبع منفعت‌طلبی، استخدام‌گری، ناممکن می دانند. و صداقت را نیز مانع جدی درعرصه سیاست سیاستمداران محسوب می شود؛ اما در نگاه اسلام، با توجه به اینکه هدف از حکومت، هدایت مردم به سوی کمال و قرب الهی است، صداقت جوهر اصلی حکومت انبیاست. نشانه این صداقت نیز معجزاتی است که پیامبران الوالعزم برای اثبات نبوّت خود ارائه می کردند و خود را عبد و فرستاده بشیر و نذیر خدا و هدایت کننده مردم به سوی سعادت معرفی می کردند و برای خود هیچ استقلالی را در رای و نظر در برابر خداوند متعال قائل نبودند. و در مسیر رسالت خود نیز بدون درخواست هیچ مزد و اجری به تبلیغ دین خدا می پرداختند. در این روش مدیریتی ، دغدغه اساسی پیامبر، دعوت به حق بوده و هرگز از مکر و خدعه و دروغ به عنوان ابزار در جهت بنیان حکومت خود یا تقویت آن استفاده نمی کرد.و اگر جایی هم تاکتیک و ترفندی در کار بوده بوده صرفاً برای رفع یا دفع فتنه و جنگ بوده است نه برای فتنه انگیزی و جنگ افروزی.
مفهوم شناسی
صداقت
واژه «صداقت» از «صدق» در اصل به این معنا است که گفتار و یا خبرى که داده مىشود، مطابق خارج باشد، و کسی را که خبرش مطابق با واقع و خارج باشد، «صادق» و «راست‌گو» مىگویند. در اصطلاح نیز انسانى را که عملش مطابق با اعتقادش باشد و یا کارى که مىکند با اراده و تصمیمش مطابق باشد، صادق و راست‌گو نامیدهاند. . (مصطفوى، 1360 ش، ج ۶، ص ۲۱۵)
سیره
«سيره»،در لغت، از «سِير» به معناي رفتن، سير كردن مي آيد. (ابن منظور، 1414 ق ، ج 6، ص453) در اصطلاح، سيره يعنى نوع و سبك رفتار. (مطهری، مجموعه آثار، ج 16، ص 51)
سیاست
سیاست درلغت به معنی تدبير و اصلاح امور است.(ابن منظور، 1414 ق ، ج 6، ص 108)
در اصطلاح، مديريت و توجيه انسان ها با نظر به واقعيت هاي «انسان آن چنان كه هست» و «انسان آن چنان كه بايد باشد»، از ديدگاه هدف هاي عالي مادي و معنوي، سياست ناميده مي شود.(جعفری، 1376ش ،ص47)
در ميان انديشمندان اسلامي، حضرت امام خمينی (ره جامع ترين تعريف از سياست را ارائه داده است.
سياست به معناي اين كه جامعه را راه ببرد و هدايت كند به آن جايي كه صلاح جامعه و صلاح افراد است..... اين سياست مختص به انبيا و اوليا است... انبيا شغل شان سياست است و ديانت همان سياستي است كه مردم را از اين جا حركت مي دهد و به همه چيزهايي كه به صلاح ملت و مردم است، هدايت مي كند.(جوادی آملی، 1379ش ، ص192-193)
با توجه به معنای لغوی و اصطلاحی واژه های صداقت، سیره و سیاست، و با توجه به جایگاه و شأن نبوت پیامبر و اهداف رسالت ایشان می توان گفت منظور از صداقت سیاسی پیامبر(ص) ، اجرای گام به گام و دقیق دستورات الهی در مقام رسالت و بشیر و نذیر بودن و تلاش برای هدایت مردم زمان خویش می باشد. و منظور از سیره سیاسی پیامبر(ص) نیز روش و سبک ایشان در مدیریت و اداره امور اجتماعی سیاسی امت اسلامی می‌باشد.
پی نوشت:
ابن منظور، لسان‌العرب، ج 6، چ3، دار صادر، بيروت، 1414 ق.
جعفري، محمدتقي؛ حكمت اصول سياسي اسلام، بنياد نهج البلاغه، چاپ دوم، پاييز 1376ش.
جوادي آملي، عبداللّه ؛ ولايت فقيه، مركز نشر اسراء، قم، 1379ش.
راغب اصفهانى حسين بن محمد، المفردات في غريب القرآن، دارالعلم الدار، بيروت،1412 ق.
مطهری، مرتضی، نرم افزار مجموعه آثار، ج16، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور ، قم، 1388 .
مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، تهران،1360 ش.
========================================
برای مطالعه ی مطالب مرتبط
مبانی صداقت در سیاست اسلامی(قسمت دوم)
مبانی صداقت در سیاست اسلامی(قسمت سوم)
مبانی صداقت در سیاست اسلامی(قسمت چهارم)
مبانی صداقت در سیاست اسلامی(قسمت پنجم)
مبانی صداقت در سیاست اسلامی(قسمت ششم)
