نقدی بر مصاحبه خانم فائزه هاشمی
نقدی بر مصاحبه خانم فائزه هاشمی
«بیشترین تبعیض قانونی ما در خانواده است؛ بین زن و مرد، بین دختر و پسر در بطن خانواده. اگر این اندازه به موضوع زن در خانواده بها می‌دهیم، چرا حقوقش را در خانواده، نصف مرد قرار داده‌ایم؟ اگر زن به‌عنوان مادر و همسر بنیان خانواده است، پس براساس این تفکر زن در همان خانواده باید مهم‌تر از مرد باشد. در اینجا دچار تناقض هستیم.»
این عبارات، بخشی از مصاحبه فائزه هاشمی رفسنجانی است با یک نشریه تازه تاسیس. انبوهی از ادعا‌ها و مغالطات در این مصاحبه است. نکات زیر را بخوانید:
- ایشان نصف بودن حق زنان (احتمالا سهم ارث) نسبت به مردان را تبعیض‌آمیز و «ظالمانه» می‌داند. روشن است که ظلم، متضاد عدل است و چون عدل یعنی حق هر صاحب حقی را به او بدهیم، طبعا ظلم نقطه مقابل آن است؛ بنابراین ظلم یعنی ندادن حقِّ صاحب حق. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که حق هر کس را چه کسی یا چه چیزی تعیین می‌کند؟ در چارچوب اندیشه‌ی اسلامی پاسخ این سوال روشن است: خدا. زیرا او خالق انسان و جهان است و خود به سرشت، آفرینش و اقتضائات عالم انسان‌ها از هر کس دیگری آگاه‌تر است؛ بنابراین وقتی خودِ خداوند حق ارث زنان را نصف مردان تعیین می‌کند دیگر جایی برای، امّا و اگر باقی نمی‌ماند.
- ممکن است ایشان بگوید: «نصف بودن ارث زنان مربوط به گذشته است و در دنیای مدرن جایی ندارد؛ بنابراین باید با اجتهاد‌های نو، به سمت برابری جنسیتی حرکت کنیم.» در پاسخ باید گفت دائمی یا موقتی بودن احکام فقهی مسئله‌ای دین‌شناسانه و به غایت پیچیده است و صد البته در حیطه تخصّصی ایشان نیست، ولی اجمالا باید گفت اصل بر آن است که همه احکام اسلام دائمی هستند مگر آن که خلافش ثابت شود، زیرا احادیثی نظیر حَلالُ مُحَمَّدٍ حَلالٌ اَبَداً اِلی یَومِ القِیامَة ... و یا حدیث معروف امام سجاد علیه‌السلام مبنی بر ناتوانی عقل در دست‌یابی به کُنه دین دلالت می‌کنند بر این که حلال و حرام کتاب و سنت، دائمی هستند و عقل ناقص انسان، به این آسانی راهی برای کشف ملاک حرمت و حلیتش ندارد. بدیهی است در صورتی که ایشان و همفکرانشان استدلال محکم عرضه کنند و بتوانند با ارائه تبیین عقلانی مستحکم، منزلی بودن حکمی را مشخص نمایند، می‌توان به این بازنگری‌های مصداقی در برخی ابواب فقه فکر کرد، اما تاکنون چنین استدلال محکمی از جانب ایشان عرضه نشده است.
- جایگاه والای زن در خانواده تردیدبردار نیست؛ اما این که او از این مطلب نتیجه می‌گیرد زن از مرد مهم‌تر است جای تعجب دارد! آیا ایشان تنها احادیث مربوط به زنان را دیده است؟ آیا ندیده است سخن امیرمومنان که فرمود: جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است؟ آیا اطلاع ندارد از احادیث پرشمار منابع روایی شیعه که زنان را به پیروی از شوهرانشان فرامی‌خواند؟ آیا این همان ایمان به بخشی از دین و کفر به بخش دیگر آن نیست که شدیداً مورد انکار قرآن است؟
- ایشان در جای دیگری از مصاحبه‌اش می‌گوید: «مردم بعد از انقلاب اسلامی به دخترانشان اجازه دادند درس بخوانند و کار کنند که این عامل رشدشان شد، اما همین ساختار اسلامی اجازه حضور آنان در مناصب گوناگون را نمی‌دهد.» متاسفانه در ابتدای انقلاب اسلامی به این مسئله خوب توجه نشد که باید میان حضور معقول و افراطی زنان در فعالیت‌های اجتماعی مرزهایی مشخص شود. برخی فعالیت‌های مردانه از سوی زنان در جامعه امروز تناسبی با دیدگاه اسلامی ندارد. هرچند شکی نیست ما در برخی مشاغل مانند پزشک، معلم، پرستار و پلیس نیازمند حضور زنان هستیم، اما آیا زنان باید در هر منصبی که مردان در اختیار دارند، حضور پیدا کنند؟ آیا نباید به تفاوت‌های جسمی و روانی مرد و زن در پذیرش مسئولیت‌های گوناگون نظر داشت؟ آیا ایشان نمی‌داند کار سنگین بیرون از منزل تبعات زیان‌باری در پی دارد؟ نخست آن که توان و انرژی زن لطیف را می‌گیرد و او دیگر نمی‌تواند به وظیفه‌ی مهم مادری و همسری بپردازد. به‌علاوه، لطافت و دلربایی زن را از او می‌ستاند و وجود لطیفش را تبدیل به موجودی خشن و زمخت می‌کند که دیگر نه آرامش‌بخشی برای همسرش دارد و نه دل‌آرامی برای فرزندش و وقتی تعادل میان صلابت مردانه و لطافت زنانه در خانه به هم خورد، باید منتظر تنش و تشنّج باشیم. افزون بر آن، زنی که با کار بیرون از منزل درآمد مستقل کسب می‌کند کم کم نفقه را بی‌معنی می‌یابد و بی‌معنایی نفقه، مقدمه بی‌معنا شدن ضرورتِ اطاعت از شوهر است.
- جالب اینجاست که اخیرا در خبر‌ها آمده بود دولت ژاپن سهمیه ورود دختران به دانشگاه را کاهش داده است تا آنان فرصت بیشتری برای ازدواج و فرزندآوری در اختیار داشته باشند. این یعنی بازگشت تدریجی غرب از مسیر غلطی که رفته و آغاز سیر ما در همان مسیر! خوب است سرکار خانم و همکارانش نیم‌نگاهی هم به غرب داشته باشند. حدیث و آیه را که قبول نمی‌کنید، بلکه حجیّت تمدّن غرب را بپذیرید.
- به ایشان و موافقانش توصیه می‌کنم در اولین فرصت کتاب نظام حقوق زن در اسلام را بخوانند. استادِ شهید مرتضی مطهری، تقریری معقول و پذیرفتنی از نگاه مترقّی اسلام به زن در این کتاب عرضه کرده است. شاید در تغییر نگاهشان کارگر افتد.
--------------------------------------------------
برای دیدن مطالب مرتبط:
نقد جریان فمینیسم؛اجتهاد در اصول یا انفعال در فروع؟
نقد جریان فمینیسم؛زن و مساله‌ای به نام تساوی
نقد جریان فمینیسم؛زن دانشمند یا بانوی خانه‌دار؟
نقد جریان فمینیسم؛ژاپن عاقل، ایرانِ غافل
