مقدمه
گذشت که واجب‌الوجود کاملاً بی‌نیاز است درحالی‌که موجودات ممکن چیزی جز موجود نیازمند نیستند. اینک در این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم: آیا می‌توان نیازمندی موجودات ممکن را به سایر موجودات ممکن دیگر بازگرداند بدون اینکه نقشی برای واجب‌الوجود و موجود نیازمند در این میان قائل باشیم؟ برای پاسخ به این سؤال مهم این مقاله را دنبال کنید.
ختم همه نیازمندی‌ها به بی‌نیاز مطلق
فرض کنید من برای رفع تشنگی به آب نیاز دارم؛ در اینجا چقدر باید برای این آب در سیراب کردن خودم سهم قائل باشم؟ معمولاً در نگاه مردم همه سهم برای آب است یعنی آب به‌خودی‌خود مرا سیر آب می‌کند به همین دلیل وقتی تشنه‌ای به چشمه‌ای می‌رسد معمولاً غیر از چشمه را نمی‌بیند و گمان می‌کند که این لطف سرشار چشمه است که او را نجات می‌دهد.
بر اساس برهان امکان و وجوب باهمه تفصیلی که در مقالات قبل از آن بیان کردیم فرض گذشته فرضی کاملاً غلط است. من برای سیرابی به آب نیاز دارم اما آب نیز خود موجودی نیازمند است که بر اساس ابطال دو و تسلسل باید این نیازمندی او به موجودی بی‌نیاز یعنی همان واجب‌الوجود ختم شود. بنابراین درست است که آب مرا سیراب می‌کند اما آبی که خود تکیه‌بر شرایطی دارد که تمامی آن‌ها رد نهایت تکیه‌بر خداوند متعال که وجود ضروری داشته واجب‌الوجود است و بی‌نیاز مطلق است دارند. اگر کسی به‌دقت بتواند این نتیجه فلسفی را هضم کند آنگاه دست خداوند را در تمام اسباب حاضر می‌بیند و هرگز هیچ سببی را مستقل آر خداوند متعال تأثیرگذار نمی‌شمارد بلکه همه تأثیرگذاری‌ها را از ناحیه او می‌شمارد و همه موجودات مؤثر را به تکیه‌بر او دارای اثر می‌شمارد به همین دلیل هرگز در هیچ عرصه‌ای از زندگی خود از حضور خدا غافل نمی‌شود و مطابق با تعبیری که از امیرالمونین علیه‌السلام رسیده است هیچ‌چیز را نمی‌بیند مگر اینکه خدا را قبل آن، بعد آن و همراه با آن می‌بیند یعنی همه موجودات ممکن را در حال تکیه زدن بر موجود واجب بی‌نیاز می‌بیند و الا بدون او وجود و اثرگذاری هیچ‌یک از این موجودات ممکن هیچ توجیهی ندارد.
نتیجه
واجب‌الوجود که موجودی بی‌نیاز مطلق است تکیه‌گاه همه موجودات ممکن نیازمند است درنتیجه نیازمندی همه موجودات ممکن به خدای بی‌نیاز مطلق ختم می‌شود و هیچ مجود نیازمندی در هیچشانی از وجودش استقلالی از او ندارد.[1]
[1] برای مطالعه بیشتر ر.ک: آموزش فلسفه، آیه الله مصباح یزدی، ص366 به بعد و خداشناسی فلسفی، استاد عبودیت، بخش دوم و نهایه الحکمه علامه طباطبائی بخش اثبات واجب الوجود و ...
مطالب مرتبط
عدم امکان دور عدم امکان تسلسل (1) عدم امکان تسلسل (2) عدم امکان ختم به ممکن‌الوجود برهان امکان و وجوب برهان امکان و وجوب در قرآن اثبات وجود واجب‌الوجود نه صفات واجب‌الوجود واجب‌الوجود موجودی بی‌نیاز نیازمندی، حقیقت ممکن‌الوجود تنها موجود بی‌نیاز نیازمندی ممکن‌الوجود در حدوث و بقا تعریف ممکن‌الوجود تعریف واجب‌الوجود تفسیر جهان خارج با تقسیم ممکن و واجب عدم اجتماع وجوب و امکان در موجودات عالم عدم امکان واجب و ممکن نبودن موجودات عالم عدم امکان واجب‌الوجود بودن تمام موجودات خارجی روابط دوری و تسلسلی بین ممکنات
