یکی دیگه از شبهات جبرگرایان اینه که: توی علوم مختلف ثابت شده که عوامل مختلفی در شکل گرفتن اراده انسان تاثیر داره. از جمله وراثت و شرایط محیطی و اجتماعی و آب و هوا و تغذیه و ... .اختلاف رفتارهای انسان ها هم به همین موضوعات بر می گرده. بنابراین افعال انسان برخاسته از اراده آزادش نیست.
البته تاثیر این عوامل چیزی نیست که قابل انکار باشه. اما پذیرفتن اراده و اختیار هم به معنای رد کردن این عوامل نیست. بحث بر سر اینه که با وجود همه این عوامل انسان در لحظات حساس و در موقع تزاحم دو عامل می تونه با اختیار خودش یکی رو انتخاب کنه و در مقابل دیگری مقاومت کنه.
با توجه به عدالت بی پایان خدا اگر شخصی در مقابل عوامل و شرایط قوی، کار صحیحی رو به سختی انتخاب کنه استحقاق پاداش بیشتری داره و اگر در همین شرایط تسلیم کار اشتباهی بشه کیفر کمتری می بینه.[1]
[1] برای مطالعه بیشتر به کتاب آموزش عقاید آیت الله مصباح صفحه ۱۴۷ مراجعه بفرمایید
